158
Niettemin is kennis van deze terminologie nodig om de
diskussies hierover te kunnen volgen. Het zijn vooral
denkers als Marcuse en Waskov die gewezen hebben op
de grote falen van de huidige ontwikkeling.
Recente geschiedenis van de kritiek
Er zijn twee redenen aan te wijzen die geleid hebben tot
de kritiek die zich recentelijk manifesteerde. Namelijk
een scheiding tussen produkt en producent en irratio
naliteit van produktie. Het zijn dan ook deze facetten
waarop de huidige kritiek zich voornamelijk richt.
De tijd na 1945 heeft de waanzin van de atoombewape
ning steeds duidelijker gemaakt. Was er eerst sprake
van een dreiging, na de wereldoorlog werd een dreiging
geschapen om een ekskuus te hebben voor een onge
breidelde wapenwedloop (b.v. het handhaven van een
steeds veranderend militair evenwicht", de verdeling van
de wereld in invloedsferen). Steeds sterker wordt de
twijfel aan de stelling dat uit het oosten al het Kwade"
en uit het westen slechts het Goede" komt en daarbij
komt dat in de jaren zestig in toenemende mate ge
twijfeld wordt aan de verhevenheid van techniek en
wetenschap boven het dagelijkse gebeuren en het leven.
Vooral in het westen manifesteert zich dat in ban-de-
bommers, die later vrijwilligers in het peacecorps worden
en die zich evolueren tot vietnam- en cambodja-
demonstranten.
Zolang de oppositie zich bepaalde tot het signaleren van
verschijnselen was zij ongevaarlijk en werd getolereerd.
Anders werd dat toen men in het midden van de
zestiger jaren schuldigen aan ging wijzen. Dan begint
de spiraalbeweging reaktie, radikalisering, anti-reaktie,
sterkere reakties etc. Hieruit vloeien slechts incidenteel
,,massa"bewegingen voort en dan nog vaak dank zij een
anti-reaktie.
Het hoe van deze bewegingen is ondanks veelvuldige
analiesepogingen nauwelijks bekend. Misschien ook zijn
er geen algemeen geldende en te operationaliseren
richtlijnen op te stellen. Intussen werd de aandacht steeds
meer op de eigen situatie gericht (,,Maak twee, drie, veel
