17
met anderen zoeken. Ik geef de voorkeur aan een andere
benadering om het gevaar van een individualistische
beschouwing te vermijden. Ik zou de arbeidsverdeling in
verband willen brengen met het feit dat de volheid van
de menselijkheid en de volheid van de menselijke moge
lijkheden niet gezocht moet worden in het menselijk
individu maar in de mensheid. Het menselijk individu is
slechts mens in de samenleving met medemensen, en de
volheid van menselijkheid en menselijke mogelijkheden
zal slechts gerealiseerd kunnen worden door een ge
meenschap die uiteindelijk alle mensen omvat, die als het
ware de hele mensheid verenigt tot één groot samen
werkend organisme.
Vanuit deze mens-beschouwing wordt het een vanzelf
sprekendheid dat intensieve arbeidsverdeling in steeds
grotere menselijke gehelen de voorwaarde is voor de
ontwikkeling van grotere menselijke mogelijkheden.
Daar volgt onmiddellijk een consequentie uit die wij, bij
het bekijken van de problemen die bij de voortgang van
de arbeidsverdeling optreden, voortdurend in het oog
moeten houdenspecialisatie verliest haar zin als zij niet
in dienst staat van de ontwikkeling van grotere mense
lijke mogelijkheden voor de gehele maatschappij waarin
zij uitgeoefend wordt.
Als in meer primitieve maatschappij vormen aan bepaalde
personen de gelegenheid wordt gegeven zich geheel toe
te leggen op de kunst, de godsdienst en later de weten
schap, dan is de zin daarvan niet, dat zij hun' hobby of
liefhebberij kunnen uitleven, maar dat zij de cultuur van
de samenleving in stand houden, bijdragen tot de gemeen
schappelijke cultuur waaraan alle gemeenschapsleden op
hun manier deel hebben. De idee van I'art pour l'art, van
de wetenschap als privébezigheid is een betrekkelijk late
ontwikkeling die samenhangt met het individualistisch
mensbeeld. In onze maatschappij groeit weer het besef
dat elke specialisatie zich waar moet maken door een
bijdrage te leveren voor datgene dat men wel aanduidt
met het algemeen welzijn en dat betekent de ont
wikkeling van grotere menselijke mogelijkheden voor
allen.
