19
voor zichzelf eenvoudigweg zijn welzijn kan nastreven
en dat daardoor vanzelf het algemene welzijn of het
welzijn voor allen gerealiseerd wordt, een veronderstelling
waarvan de ieiten hewezen hebben dat ze niet klopt.
De situatie die ontstaan is, doordat de activiteit der mensen
zich voltrok zonder enige controle van een op de realisering
van gezamenlijke diepere menselijke doeleinden gericht
denken, is de volgende. De activiteit waarin middelen
voor bepaalde omschreven doeleinden gezocht en ver
vaardigd worden, wordt steeds verder gerationaliseerd
terwijl anderzijds aan de vraag van de rationaliteit der
doelstellingen waarvoor deze middelen worden gezocht
nauwelijks aandacht wordt besteed.
Daardoor krijgen we de paradoxale situatie van onze
samenleving, dat zij van de ene kant steeds rationeler
wordt tot in alle onderdelen dringt de eis van doel
matigheid en efficiency door en van de andere kant
irrationeler wordt wij missen een voorstelling van de
uiteindelijke menselijke doelstellingen die nagestreefd
moeten worden De coördinerende activiteit die het
middel-doel-handelen richt en in dienst stelt van overdachte
idealen van menselijk welzijn ontbreekt. Ieder werkt op
zijn gebiedje om de zaak te rationaliseren en er is geen
activiteit die de rationaliteit van het geheel probeert te
realiseren. Het onvermijdelijk gevolg is dat de samen
leving steeds meer het karakter gaat aannemen van een
apparaat dat allerlei disper ate activiteiten van buitenaf
moet coördineren en aldus een onpersoonlijke administra
tieve en ook weer instrumentele technische rationaliteit
aan het geheel geelt. Laat ik dit in een aantal punten iets
nader toelichten.
Ten eerste: het proces waarin consumptiegoederen worden
geproduceerd wordt steeds verder gerationaliseerd. De
vraag of de geproduceerde goederen aan werkelijke
menselijke behoeften voldoen, of dat energie en tijd niet
beter gebruikt zouden kunnen worden voor andere
voor het menselijke welzijn belangrijker goederen wordt
niet gesteld. Volgens de economische theorie beslissen de
mensen zelf wat geproduceerd gaat worden, immers zo
redeneert men, de markt produceert datgene waar vraag
