33
beheersen of, als u wilt, te manipuleren. Kennis, die de
beheersing van de mens door de medemens mogelijk
maakt, betekent in feite kennis in dienst van de machtigen
in de samenleving en in het beste geval kennis als uit
breiding van de bewapening van iedereen voor de strijd
van allen tegen allen. In elk geval draagt een dergelijke
kennis niet bij tot de bevordering van het goede samen
leven. Daarvoor is een andere soort van kennis nodig.
Daarom wordt op het ogenblik een andere kennis ge
zocht emancipatoire kennis, kennis die de samenleving
ontmaskert, die laat zien dat de samenleving niet hoeft
te zijn wat ze is, dat zij niet de enig mogelijke is, dat
er alternatieven mogelijk zijn. Deze kennis moet, zoals
ik dat in deze voordracht heb pogen te doen, de irratio
naliteit van de samenleving bloot leggen om aldus de
mensen bewust te maken dat de maatschappij, wil zij haar
menselijkheid niet totaal verliezen, anders moet worden.
Een wetenschap dus die zich in dienst stelt van het
zoeken der mensen om tot een meer menselijke, meer
bevredigende samenleving te komen.
Wat hebt u, technici, daar nu mee te maken? U hebt
toch, anders dan de socioloog, te doen met een kennis
die natuurwetenschappelijk is en per se instrumentele
kennis? Waar het om gaat is, dat voor uw vorming tot
specialisten, die, in overeenstemming met onze conclusie,
oog hebben voor het grotere maatschappelijke geheel,
het bestaan van een „emancipatoire" sociologie nodig is.
Als staatsburger zowel als wetenschapper heeft u groot
belang bij de ontwikkeling van een sociologie, die meer
levert dan instrumentele kennis.
Als staatsburgers is het voor u van belang, dat deze
vorm van wetenschapsbeoefening een plaats krijgt aan
de universiteit. Immers, als er ergens in onze maat
schappij nog plaats is voor maatschappelijk kritisch
denken, dan is dit aan de universiteit. Deze plaats is
echter nog geenszins verzekerd. Het klimaat van onze
maatschappij bepaalt steeds meer het klimaat van de
geïnstitutionaliseerde wetenschapsbeoefening. Het gevolg
daarvan is, dat een wetenschapsbeoefening, die weinig
carrière-mogelijkheden biedt, weinig in tel is aan de