goed ontworpen, heeft een goede vorm, als de bewoners er de din
gen in kunnen doen die zij fijn vinden. Een goed ontworpen kaart
geeft je snel de informatie waar je om vraagt. Een machine is
goed ontworpen als hij zonder storingen en zonder dat de man die
er aan werkt er geestelijke of lichamelijke klachten door krijgt,
passende onderdelen kan maken. De trechter die ik in huis heb is
een rotding, want wanneer ik hem in een fles zet en er wateringiet
kan de lucht niet ontsnappen: waarom heeft de fabrikant niet een
paar ribben er onder gegoten?
Bij het ontwerpen van iets moet je altijd rekening houden met de
omgeving waarin dat iets geplaatst zal worden. Het probleem is,
dat je deze omgeving zult moeten voorspellen: je maakt altijd iets
voor toekomstige gebruikers. Dat is het geval bij het ontwerpen
van huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, maar ook bij het ontwer
pen van inrichtingsplannen in de ruimtelijke ordening. Wanneer een
trechter al kan botsen met de context, wat kan er dan al niet fout
gaan bij zoiets gecompliceerds als een inrichtingsplan, of bij een
juridische regeling die in de ongelooflijk ingewikkelde maatschap
pelijke context moet worden toegepast:
Over het vormgeven
Ook dat wat vorm geeft aan iets heet, of heeft, vorm. Een brood
vorm geeft vorm aan het brood. Aan iets ongevormds, deeg, wordt
door de vorm vorm afgestaan. Om vorm te kunnen geven moet iets
vorm hebben, gevormd zijn.
Vormgeven, of ontwerpen, of plannen, wordt steeds ingewikkelder.
We willen steeds grotere veranderingen in onze leefwereld in één
keer aanpakken: stadsuitbreiding, stadsvernieuwing, ruilverkave
ling, landinrichting. Ik vrees alleen, dat de vormen waarmee we
deze veranderingen willen vormgeven, niet voldoende zijn mee-
ontwikkeld.
Eenvoudige dingen kan je direct, met je ogen, je hersens en je
handen vormen. Een beeldhouwer, timmerman, metselaar kan
soms tamelijk uitgebreide zaken zo, zonder tekening, voor elkaar
krijgen. Hij heeft het beeld van hoe het moet worden in z!n hoofd,
en dat is erg plezierig, want er kan op die manier een voorduren
de wisselwerking zijn tussen de voorstelling en het materiaal.
Schiet het materiaal tekort, geen nood, dan maken we het maar
wat anders.
Moeilijker wordt het, wanneer het te vervaardigen voorwerp te
groot wordt voor één man en arbeidsverdeling noodzakelijk wordt.
Gotische kathedralen en zeekastelen maak je niet meer zonder te
kening (wat een vrijheid in de uitwerking overigens Gevolg: er
158
