komen tekenaars die de plannen maken, en mensen die het werk
uitvoeren aan de hand van de tekening. Ontwerp en uitvoering,
vroeger in één hoofd en hand, worden gescheiden. De wisselwer
king wordt moeizamer: de ontwerper krijgt niet direct in de gaten
dat zijn ideeën soms niet te realiseren zijn.
We zijn nu in het tijdperk gekomen dat zelfs tekeningen ontoerei
kend zijn om ontwerp en uitvoering te organiseren (hoewel de mo
gelijkheden van de grafische taal niet onderschat moeten worden
We grijpen naar de computer en laten die helpen bij het vormgeven.
En daar komen de problemen bij de confrontatie van de keiharde
computerwiskunde, puur vorm, puur syntaxis, met de complexe,
vage, veranderlijke ontwerpsituatie.
Wat maakt ontwerpen zo ingewikkeld?
1. Het ontworpene moet passen in een min of meer onbekende, toe
komstige, vaak zeer ingewikkelde context.
2. Het ontwerp is niet deductief af te leiden uit de beschikbare in
formatie en ontwerpcriteria. Er is een creatieve daad bij nodig.
3. Het ontwerpproces is zeer sterk iteratief. Je kunt niet in één
klap iets ontwerpen, je moet voortdurend heen en weer tussen
materiaal en criteria, voortdurend bijschaven, tot het ontwerp
in de voorspelde) context past.
Probeer dat nu eens in de computer te stoppen. De omgeving waar
in het ontwerp komt te staan moet worden beschreven en gecodeerd.
Bij een ruilverkaveling betekent dat bijvoorbeeld, dat je moet aan
geven hoe je denkt dat de verschillende boeren hun land gaan gebrui
ken. Verder moeten allerlei randvoorwaarden, gesteld door het
terrein en door wettelijke regelingen, worden opgeborgen. De com
puter moet beslissingsregels krijgen om te kunnen kiezen tussen
verschillende opgegeven alternatieven, maar hij moet ook nog crea
tief zijn en iets verzinnen in een situatie waarin er niet te kiezen
valt.
Vergeet het maar, dat lukt nu niet en nooit niet. Dus moet je dingen
waar een mens beter in is aan een mens overlaten, en zaken als
snel en secuur rekenen, snel iets opzoeken, aan de machine. Maar
hoe zorg je dan weer voor een goede koppeling in dit mens-machine-
systeem?
In het toedelingssysteem dat ik in het kader van de Werkgroep Me
chanisatie Toedeling heb helpen ontwerpen is de koppeling bar slecht,
zowel wat het eindprodukt betreft als de werkwijze zelf. Maar een
héél klein deel van alle eisen waar het plan van toedeling aan moet
voldoen is in de computer gestopt, en met de overige eisen kan dus
bij het rekenen geen rekening worden gehouden. Het eindprodukt,
wat overtrokken 'eindoplossing' genoemd, moet nog met de hand
159
