graag wordt verwezen als het gaat om een overzichtelijke, toch
voldoend gedetailleerde en naar volledigheid strevende presentatie
van de onderhavige problematiek. Men vindt hierin een opsomming
van de in aanmerking komende waarnemingste?hnieken en -metho
den, met schattingen van hun prestaties, vooral wat betreft preci
sie. Verder worden de geodynamische probleemgebieden beknopt
besproken en wordt aangegeven welke meetkarakteristieken, zoals
precisie en herhalingsfrequentie, zijn vereist voor een doelmatige
aanpak. Tenslotte vindt men aanbevelingen voor de opzet en uit
voering van passende meetprogramma's. De beschouwde meet
technieken en -methoden zijn bijna uitsluitend ruimtelijke, voor
namelijk gebruik makend van kunstmatige satellieten. Hierbij kan
men onderscheiden grond-naar-satelliet waarnemingen, satelliet-
naar-satelliet waarnemingen en radar-hoogtemeting van en door
een satelliet boven zeeoppervlak.
De meestbelovende grond-naar-satelliet techniek is de afstandme
ting met een laser. Gemeten wordt de looptijd van laserlicht naar
op een satelliet aangebrachte pakketten speciale hoekspiegels en
weer terug naar het grondstation. Daaruit kan via een aangenomen
waarde voor de electromagnetische voortplantingssnelheid in
vacuum c en na toepassing van een correctie voor de afwijking van
die snelheid in de dampkring, een lengte grootheid worden bere
kend. De bedoelde looptijd kan nü al worden gemeten met een pre
cisie van de orde van 1 nanoseconde; dit zou overeenkomen met
een afstandprecisie van 15 cm als er geen onzekerheden bestonden
in de berekening van de snelheidscorrectie, in de correlatie van
de uitgezonden en terugontvangen lichtsignalen, in de waarde van
c en in de invloed van enkele andere factoren. Door eens en voor
al een conventionele waarde voor c te kiezen of, zo men wil, op
lengteverhoudingen over te gaan, kan de beperking door de onze
kerheid in c worden opgeheven. Echte moeilijkheden gaan zich
voordoen als in de loop der jaren verschillende waarden voor c in
gebruik komen. Met een variant op een uitspraak van Prof. Moritz
betreffende de equatoriale straal van de referentieaarde: elke
waarde voor c is aanvaardbaar, behalve de beste! De op het ogen
blik beste waarde voor c heeft een proportionele standaardafwij
king kleiner dan 10-8. Daarom zou de onzekerheid in c zich pas
significant doen gevoelen bij een proportionele looptijdprecisie van
beter dan 10-8, overeenkomend met 0,2 nanoseconde bij een satel
liet op 3000 km afstand. Deze precisie is nog niet bereikt, maar
op grotere afstanden, en zeker die naar de maan, zou de proportio
nele precisie van c nü albeter dan 10-8 moeten zijn om de looptij
den zinvol te mogen omrekenen in lengten.
175
