plan concept van
Realiteit
nu - onvolkomen
Transformatie
Realiteit
straks - beter
Het transformatieproces is globaal genomen opgebouwd uit twee
delen: doelstelling en middelenselectie. Dit vraagt om een toelich
ting. Het ligt voor de hand dat men bij de opstelling van een plan
allereerst een idee moet hebben van wat bereikt moet worden, al
vorens de middelen daarvoor te kunnen zoeken. In de welbekende
elementaire cyclus van het planningsproces* wordt doelstelling
dan ook vooraan geplaatst en meestal als eerste operationele plan
fase (na probleemstelling) genoemd.
Bij een plan in de beleidssfeer - waarbij men altijd met een com
plexe materie te maken heeft - is zeker meer dan deze ene ele
mentaire cyclus nodig. De verschillende wijzen waarop men het
planningsproces daarvoor op kan zetten zijn te schematiseren tot
ofwel een aantal herhalingen van de elementaire cyclus, waarbij
geleidelijk per cyclus het zwaartepunt van de bewerkingen op
schuift, ofwel tot het compliceren van de elementaire cyclus met
een voortdurend vooruitgrijpen en terugkoppelen. Hoe dan ook zal
blijken dat doelstelling dan niet meer als een aparte fase in het
proces kan worden beschouwd maar van begin tot eind vervlochten
is met het onderzoek naar de realisatiemogelijkheden of middelen.
Die vervlechting begint direct na de eerste, vaak nog vage, doel-
aanduiding. Het gaat dan meestal om nogal globale, vaak ook ab
stracte, begrippen (zoals menselijk geluk, individuele ontplooiings
kansen en harmonische samenleving). Om duidelijk te maken wat
er in concreto mee bedoeld wordt en wat de consequenties zijn, zal
men deze globale begrippen in meer gedetailleerde en op de pro
bleemsituatie toegespitste begrippen om moeten zetten. Daarvoor
zullen vaak diverse mogelijkheden zijn. Om praktische redenen zal
men met het oog op verdere uitwerking het aantal mogelijkheden
moeten beperken; men zal moeten kiezen. Van overwegend belang
zijn hierbij de verwachtingen betreffende de realiseerbaarheid.
Daarmee is de vervlechting doelen-middelen begonnen. Al naar
gelang de ingewikkeldheid van de materie zullen meer of minder
79
meestal gegeven als: 1. probleembewustwording; 2. doelstelling; 3. onder
zoek alternatieven; 4. evaluatie en keuze; 5. realisatie.
