in de versnellingen gemeten worden langs assen die vastzitten aan het voertuig. Een dergelijk systeem bevat weinig fijnmecha- nisch werk, maar de benodigde berekeningen zijn ingewikkeld. Dit is de tendens die men veel tegenkomt: fijnmechaniek wordt vervangen door (digitale) elektronika of zelfs door software. Door integratie vindt men uit de verdraaiingen en de "werkelij- ken versnellingen de snelheidsvektor van het voertuig op ieder tijdstip, en door opnieuw te integreren vindt men de plaats van het voertuig. Gesproken werd over TTwerkelijkeTT versnellingen. Een versnellingsopnemer is namelijk alleen gevoelig voor de som van de versnelling (veldsterkte) van het zwaartekrachtsveld en de werkelijke versnelling die bij de beweging hoort. Als men het zwaartekrachtsveld kent, dan kan men met behulp van de traagheids methode de verplaatsing van een voertuig bepalen. Deze traagheidsinstrumenten worden, behalve door militairen, gebruikt voor de navigatie van grote lijnvliegtuigen. Omdat men tweemaal moet integreren, wordt de nauwkeurigheid in een be wegend voertuig snel slechter met de tijd. Toch wordt de traag heidsmethode ook door geodeten met succes toegepast, maar dan op het land. De apparatuur wordt in een auto geplaatst, waarmee men om de vijf minuten stopt om de gemeten snelheid te kontro- leren.^ Indien de drift van de instrumenten - vooral van de rota- tieopnemers - voldoende klein en regelmatig is, dan kan men, uitgaande van een bekend punt, uit zulke waarnemingen alle geo detische grootheden bepalen: de plaats in drie dimensies en de versnelling van de zwaartekracht in grootte en richting. Grondi ge kennis van de (hogere) geodesie en van moderne filtertech nieken is echter noodzakelijk om de bestaande apparatuur te ge bruiken in de landmeetkunde. Gr avimetr ie In de gravimetrie zijn twee opvallende ontwikkelingen aan de gang: In de eerste plaats is men in staat om met hoge nauwkeurigheid (10-7 ms-2 10 ju gal) de absolute waarde van de versnelling van de zwaartekracht g op verschillende punten te meten. Hierdoor kan men hoogteveranderingen in de tijd in absolute zin meten, dat wil zeggen ten opzichte van de massaverdeling van de aarde, zodat het dalen of rijzen van de zeespiegel gescheiden kan wor den van de deformatie van de aardkorst. Bovendien kan in prin cipe uit de absolute bepaling van de g de grootte van de aarde bepaald worden. Verder wordt veel aandacht besteed aan de meting van de aard- getijden. Er zijn daarvoor registrerende gravimeters gekon- strueerd met zeer hoge gevoeligheid (tot 10-10 ms-2 0,01 Mgal). De theorie van de aardgetijden, die een sterke wisselwerking 36

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Lustrumboek Snellius | 1980 | | pagina 37