zijn geconstateerd. Hier komen de drie aardschollen van Azië, Australië en de Paci
fic te zamen. Het gebied van de Bandazee wordt daardoor onder grote druk samen
geperst. De randen komen omhoog, waardoor de eilandenboog ontstaat terwijl het
midden naar beneden gedrukt wordt, waardoor diepten van 7000 meter ontstaan,
die tot de grootste zeediepten behoren die we kennen. Eilanden zoals Timor wor
den omhooggedrukt met 10 cm per jaar omdat het Australische continent er onder
schuift (subductiezone met isostatische upductie).
Maar het Banda-gebied is ook sterk verbrokkeld. Er komen kleinere stukken aard
korst voor die over en onder elkaar schuiven. Hoe dit alles gebeurt is doel van het
onderzoek.
Er worden twee geofysische expedities van elk drie weken gehouden in dit gebied.
De eerste waaraan ondergetekende ook deelnam, vertrok uit Timor. Er werden
vier profïellijnen gemeten loodrecht op de interessante structuren. Bovendien zijn
20 kortere lijnen gemeten tussen Nieuw Guinea en de Bandazee om de detailstruc
tuur van de breukzones en subductiezones op te nemen. Langs de meetlijnen werd
zwaartekracht, magneetveld en diepte gemeten. Bovendien zijn seismische profie
len gemeten. Hiertoe werden elke 5 seconden ontploffingen achter het schip in het
water gemaakt. De trillingen werden teruggekaatst op de zeebodem, maar tevens
drongen ze door tot 500 a 1000 m diepte in de bodem, vanwaar weer reflecties
van de onderliggende breuklagen en aardlagen werden ontvangen. Op deze manier
kregen we een prachtig beeld van de structuren in de aardkorst. Subductiezones
waren nu niet meer een theoretische speculatie maar men kreeg de werklijkheid
direct voor ogen.
Verder is op een aantal plaatsen de warmtestroom en warmtegeleiding van de bo
dem gemeten. Daarvoor werd aan een kabel apparatuur naar de zeebodem neerge
laten die 5 meter in de bodem dringt. Uit het temperatuurverloop in de bodem
krijgen we een inzicht in de warmte-uitstraling. En dit kan weer gekoppeld worden
aan de ouderdom van het gesteente en de onderliggende structuur.
De tweede expeditie in dit gebied zal hoofdzakelijk bij stilliggend schip stations-
werk doen. Dan worden bodemmonsters genomen. Uit de gelaagdheid van de se
dimenten en de microfossielen die daar in voorkomen kan men de geologische
geschiedenis tot honderdduizend jaar terug reconstrueren.
Zwaartekracht
De afdeling Geodesie verzorgt de zwaartekrachtmetingen. Zwaartekracht is zowel
van belang voor de geodesie als voor de geofysica. De geodeten zijn geïnteresseerd
in de vorm van het oppervlak van de aarde en deze kan bepaald worden met behulp
van de zwaartekracht. Hieruit kan men de geoide berekenen, die is bij benadering
gelijk aan het oppervlak van de oceanen. Tevens kan men uit de zwaartekracht op
114
