erger-je-niet op te vatten als een abstract kartografisch produkt. Andere spellen be
vatten niet direct een afbeelding van een kaart, maar deze liggen wel aan de basis
van het spel. Dit is het geval bij het bekende Monopoly (figuur 1). De geografische
component is wel aanwezig (de straatnamen) maar een geografische ordening ont
breekt. Aan de basis stond hier de stadsplattegrond van Atlantic City, het Scheve-
ningen van New York.
Voordat we in detail ingaan op de kartografische eigenschappen van spelbordkaar-
ten kunnen we de volgende vraag stellen: Wat is nu de functie van de kaart op het
spelbord? Voor sommige spellen is de kaart van essentieel belang (bv. Risk; figuur
4), voor andere is de kaart nodig maar de gedaante waarin is bijzaak en dient ei
genlijk alleen als illustratie (bv. Stratego; figuur 2). We zullen trachten de kaarten
nader onder de loup te nemen en te beoordelen op hun kartografische kwaliteiten.
We kunnen ze toetsen op de layout, het symboolgebruik en bijvoorbeeld gebruiks
gemak. Misschien kunnen we dan uiteindelijk antwoord geven op de vraag of de
makers van spelbord kaarten een aanvullende kartografische opleiding nodig heb
ben of dat ze met hun huidige kennis door kunnen gaan.
Het is in de wetenschap een gebruik een onderwerp goed af te bakenen en de om
schrijving systematisch aan te pakken. Iets wat we gezien het grote aanbod van
spellen ook moeten doen. We kunnen, zoals in de kartografie gebruikelijk, de kaar
ten in categorieën indelen. Bijvoorbeeld naar onderwerp: afbeeldingen van de reële
wereld (bv. Reis door de Benelux; figuur 10) en kaarten met afbeeldingen van een
imaginaire wereld (bv. wargames als Blitzkrieg; figuur 9). Of zoals ook wel gebrui
kelijk is, naar schaal: kleinschalig (bv. Risk en Diplomacy; resp. figuur 4 en 6) en
grootschalig (bv. Cluedo en Scotland Yard; resp. figuur 3 en 11).
Voor de behandeling van het onderwerp in dit verhaal heb ik mij echter beperkt
tot de spellen die ook als afbeelding (zij het in zwart-wit) zijn opgenomen en komt
er steeds een ander kartografisch aspect aan de orde. De spellen die aan de orde
komen zijn: Risk, Diplomacy, Wildlife, NOVIB-spel, Cluedo, Blitzkrieg, Reis door
de Benelux, Scotland Yard en Civilization.
Layout
De vormgeving van de meeste spellen is zo opgezet dat het bord een voor de speler
aangename aanblik biedt. Een spelbord waarop duidelijk onderscheid is gemaakt
tussen de randinformatie (o.a. titel en legenda) en het kaartbeeld ontbreekt. Alleen
bij Reis door de Benelux (figuur 10) treffen we een legenda aan die een deel van
de gebruikte kaartsymbolen verklaart. Nu moet hierbij worden aangetekend dat
door de aard van het kartografische produkt en de plaats hiervan binnen het totale
76
