Binnen het onderzoek naar vormen van stedelijke herverkaveling in het
buitenland zijn tot nu toe de volgende landen bestudeerd: de Bondsrepubliek
Duitsland, België, Frankrijk en Engeland. Naast deze landen kennen onder
andere Oostenrijk en Zweden een vorm van stedelijke herverkaveling. Ook
buiten Europa wordt met name voor stadsuitbreiding wel gebruik gemaakt van
stedelijke herverkaveling ("landreadjustment")9. Voor ontwikkelingslanden is deze
vorm van herverkaveling vaak een aantrekkelijke manier om relatief goedkoop
stadsuitbreiding te kunnen realiseren; de kosten voor infrastructuur worden
namelijk betaald uit een oppervlaktekorting bij de toedeling die mogelijk is door
de waardestijging van de percelen (ten gevolge van de verandering van agrarische
in woonbestemming). In Nederland, waar in het algemeen bij stadsuitbreiding de
grond relatief goedkoop door de overheid kan worden verworven en er geen
probleem is om de verwerving tijdelijk te financieren, is herverkaveling vanuit dit
oogpunt niet bijzonder aantrekkelijk.
Bij het analyseren van vormen komt de vraag naar voren wat nu precies onder
stedelijke herverkaveling moet worden verstaan. Deze vraag is niet makkelijk te
beantwoorden. Al eerder is aangegeven is dat bij het begrip stedelijke herverka
veling ook in Nederland heel verschillende accenten worden gelegd. Jonas
spreekt van stedelijke ruilverkaveling, Witvliet van stedebouwkundige herverkave
ling en De Haan van stedelijke herverkaveling. Bij de uitleg van het begrip legt
De Haan grote nadruk op het karakter als juridisch totaalkader voor de
herinrichting, Van Schilfgaarde legt de nadruk veel meer op de aanvulling van
de (bestuurlijke) gereedschapkist om processen van publiek-private samenwer
king beter te kunnen structureren10. Centraal staat in ieder geval een verande
ring in de eigendoms- en of gebruiksverhoudingen waarbij rekening wordt
gehouden met de rechthebbenden.
Bovenstaande maakt duidelijk dat bij de selectie van vormen breder moet
worden gekeken dan naar een integrale wettelijke regeling alleen. Ook onderde
len van het instrumentarium voor stedelijke herverkaveling zullen vanuit de
praktijk bekeken worden om tot een toetsing van de werking van bepaalde
elementen te kunnen komen.
In de volgende drie paragrafen zullen een aantal wettelijke modellen worden
besproken. Ten behoeve van de analyse is de volgende typologie gemaakt voor
het beschrijven van instrumenten van stedelijke herverkaveling:
accent op integrale planrealisatie;
accent op samenwerking;
accent op wijkgerichte zelfstandige uitvoerder.
302
