herverkaveling (België)
In de Belgische Stedebouwwet uit 1962 (wet houdende de organisatie van de
ruimtelijke ordening en de stedebouw) is een wettelijke vorm van (stedelijke)
herverkaveling geregeld (art 39 - 42). In de regeling ligt het accent sterk op de
gevolgen van de herverkaveling. Het juridische mechanisme (de procedurele
kant) is niet geregeld. Het instrument is bedoeld om een handvat te bieden
indien een herschikking van grondeigendommen noodzakelijk is voor een betere
realisatie van de in een Bijzonder Plan van Aanleg (een soort bestemmingsplan)
voorgeschreven bestemmingen. Indien een eigenaar niet mee wil werken zal de
herverkaveling via een onteigeningsplan en een onteigeningsbesluit moeten
worden doorgezet.
Er is in de wet geen regeling opgenomen over de organisatorische doorvoering
van de herverkaveling. Door de Vereniging van Belgische Steden en Gemeen
ten is een procedure ontwerp gemaakt om de herverkaveling te kunnen laten
plaatsvinden. Een modelcontract dat tussen eigenaren en gemeente kan worden
gesloten terzake van een herverkavelingsprojekt maakt onderdeel uit van dit
ontwerp.
Deze vorm van herverkaveling heeft dan ook altijd het karakter van herverka
veling bij overeenkomst.
praktijkmogelijkheden
Beide vormen van herverkaveling wijken nogal af van het wetsvoorstel voor de
Nederlandse situatie. In de Duitse Umlegung gaat het om het herverdelen van
eigendom van grond. Daarom is het instrument pas zinvol bij meer grootschalige
stadsvernieuwingsingrepen (klassieke sanering), of aanvullend in de stadsver
nieuwing (herverkaveling binnenterreinen). Zo wordt bij 14% van de stadsver-
nieuwingsprojekten de Umlegung gebruikt. Het aantal betrokken percelen is
daarbij vaak gering. Daarnaast is het instrument bruikbaar gebleken voor
stadsuitbreiding (Baulandversorgung). Opvallend is dat, in tegenstelling tot het
Nederlandse wetsvoorstel, de eigenaren en gebruikers niet in de herverkave
lingscommissie participeren.
De Belgische vorm is volledig gebaseerd op vrijwilligheid. Daarnaast ontbreekt
een procedurele regeling. Deze vorm van stedelijke herverkaveling wordt dan
ook zelden toegepast (alleen in het kader van de wederopbouw) en is voor de
stadsvernieuwing van geen belang.
Beide vormen zijn voorwaardescheppend, de eigenlijke fysieke ingreep is
hoogstens indirect gewaarborgd (bouwplicht).
Accent op samenwerking
Een van de kenmerken van stedelijke herverkaveling zoals beschreven in het
304
