gebruikt kan worden in de dynamische gegevensverwerking. In plaats van
dynamische gegevensverwerking voor geodetische toepassingen, kan men ook
spreken van de 'dynamische mathematische geodesie'. In de literatuur wordt
het wat wijdse begrip dynamische gegevensverwerking soms direkt geasso
cieerd met filteren (en in het bijzonder het Kalman filter). De dynamische
gegevensverwerking is echter veelomvattender dan filteren. Filteren - een
gegevensverwerkingstechniek - moet gezien worden als het voornaamste
middelmaar niet het uiteindelijke doel van de dynamische gegevensverwer
king. Bij de dynamische gegevensverwerking voor geodetische toepassingen is
dat doel de precieze positie- en snelheidsbepaling van bewegende meetsyste
men. Verder omvat het begrip dynamische gegevensverwerking ook nog de
infrastruktuur van de eigenlijke meetsystemen. Deze omvat de meetapparatuur
(bijvoorbeeld kompas, GPS ontvanger) en de platformen (auto, schip) waarop
deze apparatuur geïnstalleerd is.
In deze bijdrage zal ik me voornamelijk beperken tot de eigenlijke gegevens
verwerkingstechnieken en in het bijzonder het (Kalman) filter. In het onder
zoek op het terrein van de dynamische gegevensverwerking bij de werkeenheid
Mathematische Geodesie ligt namelijk het zwaartepunt bij de vereffenings-
technische kant van de gegevensverwerking en de kwaliteitsbeschrijving van de
diverse filtermethoden. Men kan filteren opvatten als vereffenen met tijdsaf
hankelijke onbekenden. Deze tijdsafhankelijkheid wordt gemodelleerd met
behulp van een zogenaamd dynamisch model (hierin schuilt een belangrijk
verschil met de 'klassieke' vereffeningstheorie). In een dynamisch model kan
men bijvoorbeeld de bewegingsvergelijkingen van een schip modelleren.
Voordat nader op het onderzoek wordt ingegaan, zal eerst een kort overzicht
van de toepassingen van de dynamische gegevensverwerking gegeven worden.
Vervolgens worden enige begrippen uit de filtertheorie besproken en wordt
het verband tussen de vereffenings- en filtermethoden gelegd.
Toepassingen
Het belangrijkste toepassingsgebied van de dynamische gegevensverwerking is
de navigatie. De eerste belangrijke toepassing vond het (Kalman) filteren in
het begin van de zestiger jaren in de ruimtevaart met de baanberekening van
satellieten en de navigatie van ruimtecapsules (Apollo-projekt). De navigatie
is nog steeds het belangrijkste toepassingsgebied van de dynamische gegevens
verwerking, maar tegenwoordig is ook de gegevensverwerking in bijvoorbeeld
de grondwaterbeheersing, de meteorologie en het elektriciteitstransport deels
op filtertechnieken gebaseerd. In de geodesie is de dynamische gegevensver
werking voornamelijk van belang voor:
312
