50 /MR WERK AAN 5TAD EN LAND
Prof.dr. P. van Schilfgaardc
Hoe zag Nederland er 50 jaar geleden uit? En wat voor ideeën leefden er over
de inrichting van ons land? En tenslotte: Wat is ervan geworden? Wat is er
veranderd, tot ontwikkeling gekomen of wellicht onherroepelijk verloren gegaan?
Dat zijn zo'n beetje de vragen van "Snellius" voor hun lustrumboek.
Uit mijn vroege jeugd (ik was 5 jaar en had dus een scherp waarnemings
vermogen maar nog niet zo'n goed geheugen) herinner ik mij de boerderij van
mijn grootvader met paarden, koeien, kippen in de ren, grote hooischuren,
aardappelen oogsten op 'de Palland', rustig liggen op een wagen hoog met klaver
beladen, twee forse paarden ervoor.
Maar dat was vakantie; wij leefden in de stad waar we veel op straat speelden
(geen last van auto's) en waar we in de winter de melkboer hielpen zijn kar met
houten wielen voort te duwen over sneeuw en ijs. Koud was het wel in de winter,
geen centrale verwarming en als wij 's morgens vroeg piano speelden dan moest
de kolenhaard nog opgestookt worden en kleumden de vingers. Mooi was het als
mannen met grote zakken kolen door het huis de kelder inliepen en hun vracht
daar stortten. Ons werk was het om enige malen per dag de kolenkit vol naar
boven te brengen.
Het leven werd beheerst door werk: zwaar werk, vaak vuil werk, dat heel vaak
in groepen gedaan werd (alleen de melkboer kwam altijd alleen, met zijn kar).
Groepen mensen die kolen brachten, aardappels rooiden, straten maakten, in
fabrieken werkten.
Het was ook een tijd van werkloosheid, maar als kind merkte ik daar minder van.
En het was een tijd waarin in veel opzichten de grondslagen gelegd werden voor
de omgeving waarin we nu leven. Maar de huidige werkelijkheid is toch anders
dan toen verwacht werd; de historie volgt nooit een rechte lijn.
49
