in de verkenningsfase zochten we deze op met een motorbootje. Eén was
op een idyllisch eiland gelegen, volgens de beschrijving aan de rand
van een voetbalveldje van het dorp. Hier aangekomen bleek het punt
helaas verdwenen. De uitgelopen Papoea dorpelingen namen me mee naar
een schuurtje waar zij mij de betonnen zuil toonden. Het geval had hen
gehinderd bij het voetbalspel, maar ze hadden hem, zichtbaar trots,
zorgvuldig uitgegraven en bewaard.
worden aan het eind van de kabels boeien meegesleept die ook met een GPS ontvanger
zijn uitgerust. In de kabels, die zich op ongeveer 10 meter diepte bevinden, zijn kompas
sen gemonteerd, bijvoorbeeld om de 200 meter. Deze meten de tangentiële richting van
de kabel ter plekke. De gunarrays, delen van de kabels en de staartboeien zijn onderdeel
van netwerken van akoestische afstandmeting. Ook zijn schepen soms uitgerust met
automatische lasers, die richting en afstand van het achterdek naar de gunarrays en de
beboeide beginstukken van de kabels meten. Het gyrokompas op het schip is nodig om de
relatieve plaats van de meet- en connectiepunten vast te leggen. Dergelijke complexe
meetconfiguraties produceren elke 10 seconden, de tijd tussen twee schoten, honderden
ongelijksoortige waarnemingen. Verwerking volgt real-time met netwerkvereffening of
een Kalmanfilter en de posities van de kabels en de gunarrays worden berekend. Hierbij
is een goede, automatische toetsingsprocedure van belang om meetfouten en uitschieters te
detecteren en te verwijderen. Hierbij moge opgemerkt worden dat ten behoeve hiervan in
de diverse verwerkingssystemen van de internationale seismische contractors de Delftse
toetsingsmethodieken in een of andere variant inmiddels wel zijn doorgedrongen.
Boringen en produktieactiviteiten
Na geofysisch/geologische evaluatie van de seismische data, tegenwoordig op krachtige
interactieve werkstations, wordt er een voorstel tot boren gemaakt well proposal). Een
belangrijk onderdeel hiervan zijn uiteraard de coördinaten van de oppervlakte lokatie waar
de boring moet plaats vinden, benevens die van het ondergrondse doel. In het geval van
een landboring wordt aan de hand hiervan de boorlokatie met traditionele landmeetkundi
ge methoden uitgezet. Bij een boring op zee wordt de boortoren met behulp van een
plaatsbepalingssyteem naar de gewenste positie gedirigeerd. Dit is op zichzelf in techni
sche zin geen complexe aangelegenheid, in vergelijking bijvoorbeeld met de 3D seismiek.
De plaatsbepalingsoperatie bevindt zich hier echter wel op het kritische pad. Vertragingen
door disfunctioneren van de apparatuur of door buiten de tolerantie vallende metingen zijn
niet welkom als er een kostbaar booreiland ligt te wachten. Erger is een fout in de
definitieve plaatsing, in het meest extreme geval tot een miljoenen verlies kan leiden. Er
worden dan ook uitgebreide controle metingen verricht. Tegenwoordig worden de
rigmoves vrijwel uitsluitend met DGPS uitgevoerd, en zijn daarmee technisch eenvoudiger
geworden. In de (toch nog redelijk recente) tijden van Pulse-8, ARGO en Hyperfix
156
Geodesie wereldwijd
Indonesië 1984: Het verdwenen punt
Voor een offshore seismisch projekt voor de kust van Irian Jaya was
het nodig om een serie navigatiepunten te creëren. Ik had bedacht dat
veelhoeksmeting langs de stranden, met zijdelengten van een kilometer
of 10, de handigste methode was. Daarbij zouden we kunnen aansluiten
op drie door de Australiërs gemeten doppler punten van goede nauwkeu
righeid.