Automatisering
De in het voorgaande beschreven ontwikkeling was aanleiding tot automatisering in
geodetisch vakgebied van de landinrichting. De noodzaak van automatisering was
onvermijdelijk en zoals het vaak gaat, noodzaak en beschikbare ontwikkelingen vullen
elkaar aan.
In Delft was in de jaren zestig professor G.F. Witt tot hoogleraar benoemd in de ruilver
kaveling. Vele afstuderende geodesiestudenten hebben de inhoud van hun scripties gewijd
aan de automatisering van delen van de herverkavelingsprocedure, die te beschouwen is
als de ruggegraat van de ruilverkaveling. Het ruilen van gronden, en dus niet onteigening,
is een absolute voorwaarde voor een effectieve en betaalbare inrichting van het landelijk
gebied. In dit verband nog een citaat van de Directeur-Generaal Landelijke Gebieden en
Kwaliteitszorg van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, mr J.P. van
Zutphen bij zijn afscheid in 1991: "...De kracht van de landinrichting is gelegen in het
ruilproces gekoppeld aan de mogelijkheid om werken uit te voeren. Dat vind je nergens
anders. Ook in de toekomst zal dit de kracht van het instrument landinrichting blijven: de
mogelijkheid te schuiven met eigendoms- en gebruiksrechten om zo de grond op de plek
te krijgen waar men die wil hebben, en dat dit gepaard kan gaan met de uitvoering van
werken...." (uit het Tijdschrift "Landinrichting", 1991, nr 6, blz 5).
Over de waarde van het hierboven genoemde ruilproces gesproken: Tijdens de totstandko
ming van de Landinrichtingswet volgde één van de bij het ontwerp betrokken juristen de
gedachtengang, dat uit het oogpunt van rechtszekerheid voor een grondeigenaar het
meedoen aan een ruilverkaveling erger is dan het ondergaan van een onteigening. Na
verwerking van mijn verbazing over deze stelling, begon ik later voor dit standpunt
begrip te krijgen. Bij onteigening weet een eigenaar dat hij zijn grond of goederen
kwijtraakt, maar weet op dat moment ook wat de omvang van de onteigeningsvergoeding
zal zijn. Bij ruilverkaveling raakt een eigenaar in zekere zin ook (een gedeelte van) de
controle over zijn eigendom kwijt. Wat de betrokken jurist daarbij onderschatte is het
effect van de in de diverse ruilverkavelingswetten vastgelegde procedure voor het ruilen
van gronden, waardoor een niveau van rechtszekerheid ontstaat waardoor ruilverkaveling
mogelijk is. De betrouwbaarheid van deze procedure en het niveau van rechtszekerheid
hebben zich in de loop van de jaren bewezen.
De benoeming van professor Witt onderstreepte het belang dat in die tijd werd toegekend
aan dit specifieke geodetische vakgebied. De ontwikkeling in de huidige tijd laat ook de
inkrimping van dit belang zien (met verwijzing naar de inhoud van het Nationaal
Geodetisch Plan en het nieuwe vijf-jarige studieprogramma van de faculteit voor Geode
sie). Niet het belang van de inrichting van het landelijk gebied is afgenomen, maar wel
zijn de werkmethoden als gevolg van automatisering sterk veranderd. Daarnaast zijn de
maatschappelijke opvattingen over de inrichting van het landelijk gebied van grote invloed
geweest op de werkmethoden en procedureaanpak.
De automatisering in de landinrichting is begonnen in de sfeer van de vastgoedinformatie.
Professor Witt en de door het Kadaster ingestelde Coördinatiecommissie Mechanisatie
Ruilverkaveling (automatiseren heette in het jaar 1967 nog mechaniseren) hielden zich
Geodesie wereldwijd
54