Lustrumboek "The 5th Element"
service te eisen [2]. Ten tweede vereisen het inpakken, documenteren, promoten
en verstrekken van gegevens veel geld en belangrijker veel kennis van de overheid,
iets wat gefinancierd kan worden uit de extra inkomsten van de gegevensverkoop
[z IJ. Verder is er een toenemende druk op overheidsinstanties (onder andere
Zeltstandig Bestuursorganen (ZBO's) in Nederland) om kostendekkend te werken,
ten extra bron van inkomsten is dan welkom om de druk (tijdelijk) te verlichten.
Tenslotte wordt in het algemeen iedere maatregel die leidt tot het verlagen van
belastingtarieven verwelkomd door de burger [21].
Een voorbeeld van een overheidsinstantie die overheidsgegevens commercialiseert
is de Ordnance Survey in Engeland. Deze verkoopt haar gegevens tegen
marktprijzen en verdient hiermee ongeveer 80% van de totale kosten terug [9].
Vrije toegankelijkheid van overheidsgegevens
Vrij toegankelijke overheidsgegevens zijn overheidsgegevens die voor maximaal
de verstrekkingskosten toegankelijk zijn voor derden, waar geen auteursrecht op
rust, en die zonder beperkingen mogen worden gebruikt. Dus kosten die zijn
gemaakt voor het verzamelen en het geschikt maken van gegevens voor de
uitvoering van de publieke taak worden niet doorberekend in de prijs van die
gegevens. Een voorbeeld is het berekenen van alleen de kopieerkosten (dus een
dubbeltje per kopie) voor een kopie van een bestemmingsplan.
Redenen voor vrije toegankelijkheid lijken voor de hand te liggen. Ten eerste is
het in een democratie van belang dat de burner de overheid kan controleren
/u |6n an<r^r P'e'c'00' voor vrije toegankelijkheid is dat de burger de overheid
al (belasting) heeft betaald om gegevens te verzamelen en te gebruiken voor
publieke taken. Het is dus oneerlijk om datzelfde publiek nogmaals te laten
betalen. Bovendien heeft datzelfde publiek veel "overheidsgegevens" zelf verstrekt
omdat dit nu eenmaal moet (bijvoorbeeld de verplichte registratie in de
Gemeentelijke Basiadministratie (GBA)). Alleen al de tijd (en dus geld) die de
roo? w .hiermee kw'it.'S' rechtvaardigen vrije toegankelijkheid tot de gegevens
i vrije toegankelijkheid kan ook het gebruik van de gegevens bevorderen en
zal dus leiden tot grotere bekendheid van de gegevens, meer welvaart en meer
arbeidsplaatsen, waar weer belastinginkomsten uit kunnen worden verkreaen
[15,18,21]. y
Verder is de overheid vaak de enige bron waar derden gewenste gegevens kunnen
verkrijgen,- ze schrijft de wet, spreekt rechtspraak en ook parlementaire informatie
wordt door de overheid gecreëerd. Hetzelfde geldt voor overheidsinstanties waarbij
voor de uitvoering van de publieke taak gegevens verzameld of geregistreerd
moeten worden. Te denken valt aan het Kadaster voor de registratie van onder
andere eigendomsoverdrachten en de bijhouding van het Rijksdriehoeknet,
energiebedrijven voorde registratie van haar leidingennetwerk, en de gemeente
voor de bijhouding van de GBA en wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ).
Deze monopolistische positie van de overheid zorgt er voor dat de burger en
bedrijfsleven zich tot slechts éen bron voor deze gegevens kunnen wenden. Het is
dan zaak om toegang tot deze gegevens te bevorderen [1 8]. Tenslotte kan een
verantwoordelijke overheid zich concentreren op haar publieke taken in plaats
van energie te steken in de jacht naar en vervolging van schending van het
auteursrecht en andere opgelegde gebruikersbeperkingen.
De vrije toegankelijkheid roept ook een aantal tegenargumenten op. Zo zal slechts
een gering aantal mensen profiteren van de vrije beschikbaarheid van
overheidsgegevens. Terwijl deze beschikbaar zijn gekomen door belastinggeld
dat iedereen heeft betaald. Dit is niet eerlijk [20]Ook kan het gratis ter beschikking
stellen van overheidsgegevens ertoe leiden dat er zoveel vraag naar gegevens
ontstaat dat op langere termijn de baten niet meer opwegen tegen de kosten
[15]. Te denken valt aan een snellere server om vertraging te voorkomen, en het
instellen of vergroten van een helpdeskcapaciteit. Tenslotte kan de globalisering
88