Koppeling VR aan 3D-GIS
Lustrumboek 'The 5th Element"
vastgelegd op meerdere 2V2D surfaces van het aardoppervlak.
De koppeling van een VR-systeem aan een GIS moet verder gaan dan alleen het
extraheren van geometrische data uit de GIS-database om deze vervolgens in
een 3D-omgeving te visualiseren. Toch is dat wat tot nu toe vaak onder een
dergelijke koppeling wordt verstaan; de geometrische ligging van punt-, lijn- of
vlakobjecten wordt als basis genomen voor het handmatig ot volgens bepaalde
kennisregels opwerken tot herkenbare 3D-objecten. Visualisatie alleen is echter
niet voldoende; net zo min als in 2D-GIS een kaart het doel is. In het verleden is
GIS met name voor die toepassing gebruikt, maar tegenwoordig meent men dat
de diverse data-visualisatie mogelijkheden die een GIS biedt - met niet alleen
een kaart, maar ook tabellen en diagrammen - juist dienen als interface tussen
gebruiker en systeem. Deze visuele interactie is van wezenlijk belang bij het
ontwikkelen van een goed toepasbaar GIS/VR-systeem, waarin alle aspecten
van een GIS zijn toe te passen.
Visuele interactie
Met de komst van windows-georiënteerde besturingssystemen is de kloof tussen
gebruiker en de mogelijkheden van platte geografiscne informatiesystemen kleiner
geworden. Het geheel van menu's, buttons, tools en andere controls zorgt ervoor
dat de geboden functionaliteit goed aangestuurd kan worden. Daarbij moet een
onderscheid worden gemaakt tussen oriëntatie en navigatie, selectie en bevraging
en tot slot manipulatie en analyse. Als de gebruiker zich in een echte 3D-omgeving
bevindt, dan moet ook deze functionaliteit zoveel mogelijk in dezelfde 3D-
omgeving worden aangeboden. Dat kan door gebruik te maken van de visualisatie
van de virtuele wereld zelf, het aanbieden van virtuele controls en deze eventueel
te laten ondersteunen door reële controls.
Oriëntatie en navigatie
Een gebruiker van een GIS/VR-systeem wil graag weten waar hij zich bevindt en
waar hij naar toe kan. Dit is te bereiken door een goede herkenbaarheid en
interpretatie van de virtuele wereld, maar virtuele controls als bijvoorbeeld een
meelopend kompas, routeborden en plattegronden zijn ook bruikbaar. Daarnaast
is een virtuele gids (dus iets of iemand die voortdurend in de buurt is om een
route uit te stippelen) of een mobiele informatiezuil denkbaar. Reële controls zijn
hier onmisbaar, zonder een 3D-muis of joystick is verplaatsing lastig, behalve als
het gehele virtuele systeem even mobiel is als de gebruiker, iets wat misschien
met een "augmented reality" systeem mogelijk zal worden gemaakt.
Selectie en bevraging
Bij bevraging van geometrische en thematische gegevens en relaties binnen een
door de gebruiker aangeven studiegebied moet worden bedacht dat een virtuele
wereld in feite een visuele representatie is van het digitale landschapsmodel (DLM),
zoals dat in het GIS is opgeslagen. Doordat de gebruiker zich in deze representatie
bevindt, is hij zich er waarschijnlijk niet van bewust dat een selectie of bevraging
niet op dat wat hij ziet - het digitale kartografische model (DKM) - betrekking
heeft, maar op het achterliggende landschapsmodel. Interactie met het DKM
start een proces in het DLM, welke weer een terugkoppeling geeft aan het DKM.
Voor het uitvoeren van een selectie of bevraging heeft de gebruiker de beschikking
over een zelfde soort virtuele en reële controls als bij oriëntatie en navigatie,
aangevuld met het gebruik van een gewone PC. Het is immers ondoenlijk, en
ook niet gewenst, alle mogelijkheden die een gecombineerd gebruik van
toetsenbord, muis en beeldscherm biedt te kopiëren of te vervangen door een
equivalent in de virtuele wereld. Het gebruik van VR-systemen waarin de gebruiker
geheel wordt afgesloten van de buitenwereld zoals bij een head-mounted-display
190
