Wafer
Commercialisering en toegankelijkheid van
geografische overheidsgegevens in Nederland
De verstrekking van geografische gegevens van de overheid
ir. B. van Loenen1
De toegankelijkheid van overheidsgegevens is de afgelopen vijf jaar een
veelbesproken onderwerp geweest, zowel in Nederland als daarbuiten. Overheden
hebben door en voor de uitvoering van hun publieke taken de beschikking over
veel gegevens. De vraag naar overheidsgegevens is gestegen door onder andere
toenemend gebruik van informatietechnologie. Met name voor geografische
gegevens, verzameld door de overheid, is er vraag vanuit het bedrijfsleven [1].
Grote publieke geografische gegevensbanken in Nederland zijn de (digitale)
kadastrale kaart van het Kadaster, de TOPbestanden van de Topografische Dienst,
de (digitale) Grootschalige Basiskaart Nederland (GBKN) en het NAP-bestand
van de Meetkundige Dienst. Enkele van de hierboven genoemde
overheidsinstanties begeven zich op de commerciële markt van geografische
producten. De Topografische Dienst verkoopt bijvoorbeeld fietskaarten in zes
kleurendruk. Ook andere overheden zien hierin toenemend vergelijkbare
mogelijkheden. Dit staat in contrast met de toenemende wens van de Nederlandse
samenleving om de toegankelijkheid van overheidsgegevens te vergroten,
bijvoorbeeld door ze gratis op Internet te zetten.
Deze bijdrage bespreekt twee mogelijke principes waarop het beleid voor de
verstrekking van overheidsgegevens gebaseerd kan worden. Het geeft tevens
een overzicht van de ontwikkelingen in het Nederlandse beleid met betrekking
tot verstrekking van (geografische) overheidsgegevens. Tenslotte worden de
gevolgen van het beleid voor een tweetal Nederlandse overheidsinstellingen
besproken en de betekenis van het beleid voor de geografische
informatievoorziening aangegeven.
De principes op basis waarvan de verstrekking van overheidsgegevens geregeld
kan worden, kunnen in twee stromingen worden verdeeld: de commercialisering
van overheidsgegevens en de vrije toegankelijkheid van overheidsgegevens. Deze
twee principes worden hier besproken.
Commercialisering van overheidsgegevens
Het begrip commercialisering kan op verschillende wijzen worden geïnterpreteerd
[2]. In dit artikel wordt onder commercialisering van overheidsgegevens verstaan:
het door een overheidsinstantie verstrekken van gegevens aan derden waarbij
meer dan de verstrekkingskosten in de prijs van deze gegevens worden berekend.
Een voorwaarde om te kunnen commercialiseren is het kunnen opleggen van
beperkingen aan derden aan het gebruik van de gegevens. Ofwel door de
mogelijkheid gegevens met bijvoorbeeld het auteursrecht te beschermen kan
een prijs worden gevraagd voor het gegeven [24].
Er kunnen diverse redenen worden genoemd waarom de overheid zijn gegevens
zou moeten commercialiseren. Ten eerste zal het verkopen van informatie op
commerciële basis leiden tot meer efficiënte werkprocessen en dwingt het de
consument zijn wensen te specificeren [21]. Of zoals Berends het mooi zegt: "het
betalen van een prijs geeft de vrager een instrument om kwaliteit, snelheid en
1 Bastiaan van Loenen is yerbonden aan de sectie Geo-informatie en Grondbeleid, Faculteit
Civiele Techniek en Geowetenschappen, Technische Universiteit Delft
87
