het continentale plat nog soevereine rechten mag
uitoefenen met betrekking tot de opsporing en win
ning van de natuurlijke hulpbronnen van het plat,
maar de rechtspositie van de waterkolom en de
luchtruimte boven het plat wordt hierdoor in be
ginsel niet gewijzigd.
De basislijn
Voor het aangeven van de begrenzingen van al deze
zeearealen gaat men uit van de zogenaamde basis
lijn. Deze lijn vormt de scheiding tussen de binnen
landse wateren van een staat en de territoriale zee;
zij wordt ook gebruikt voor de afbakening van de
grens van de territoriale wateren en van de aanslui
tende zone van een staat en tevens - zo staat er in
het Verdrag inzake het continentale plat - voor het
bepalen van de grenzen van staten op het continen
tale plat. Deze basislijn is de laagwaterlijn zoals die
is aangetekend op zeekaarten die officieel door de
kuststaat zijn erkend.
Maar hier beginnen de eerste praktische moeilijk
heden al. De indicaties van de laagwaterlijn op de
zeekaarten verschillen soms; een staat wenst soms
niet uit te gaan van de laagwaterlijn, maar van de
hoogwaterlijn. Bekend is ook het geschil tussen En
geland en Noorwegen. Engelse vissers plachten van
oudsher hun bedrijf uit te oefenen op plaatsen, die
Noorwegen tot zijn territoriale wateren rekende; de
zaak werd uiteindelijk voorgelegd aan het Interna
tionale Gerechtshof* en een aantal overwegingen
van het Hof heeft zijn neerslag gevonden in het Ver
drag inzake de territoriale zee en de aansluitende
zone. Ik citeer gedeeltelijk art. 4, waar duidelijk een
beschrijving van Noorwegen is te lezen:
1. "In localities where the coast line is deeply in
dented and cut into, or if there is a fringe of
islands along the coast in its immediate vicinity,
the method of straight baselines joining appro
priate points may be employed in drawing the
baseline
2. The drawing of such baselines must not depart
to any appreciable extent from the general direc
tion of the coast, and the sea areas lying within
International Court of Justice, Reports 1951, p. 116 e.v.,
Fisheries case (U.K. vs Norway) 18th December, 1951.
the lines must be sufficiently closely linked to the
land domain to be subject to the regime of inter
nal waters.
3. account may be taken, in determining par
ticular baselines, of economic interests peculiar
to the region concerned, the reality and the im
portance of which are clearly evidence by a long
usage."
Zoals u ziet, is het trekken van de basislijn niet
altijd een eenvoudige zaak; dit trekken is uiteinde
lijk mede een politieke beslissing, gebouwd op veel
soortige overwegingen. Ik merk nog op, dat ook
een kunstwerk op de loop van de basislijnen invloed
kan hebben; de aanleg van de Maasvlakte, bijvoor
beeld, kan de loop van de Nederlandse basislijnen
wijzigen.
Hebt u eenmaal de basislijn gevonden, dan geven de
Geneefse zeerechtverdragen een aantal regels voor
het construeren van de grenzen van territoriale wa
teren, van aansluitende zone en van grenzen op het
continentale plat. Volledig zijn die regels niet en ze
worden ook niet door alle staten aanvaard.
Tot zover de meer algemene beschouwingen; het
wordt tijd iets meer te zeggen over de diverse zones,
die het internationale zeerecht onderscheidt. En dan
eerst iets over de territoriale wateren.
De territoriale wateren
Iedere kuststaat heeft behoefte aan uitsluitende zeg
genschap over een strook zee voor zijn kust uit de
fensie-overwegingen en omdat hij om commerciële,
fiscale en politieke redenen een toezicht moet kun
nen uitoefenen op de schepen die voor zijn kust ko
men, daar ankeren en de kuststrook weer willen ver
laten. Dit belang is overal ter wereld erkend, en
iedere kuststaat maakt aanspraak op territoriale wa
teren. Hoezeer het defensiebelang hier achter schuilt,
blijkt wel uit de door de 18e eeuwse Nederlandse
jurist Bijnkershoek opgestelde theorie, dat de terri
toriale wateren zo breed zijn als het geschut reikt;
oorspronkelijk nam men, waaronder ook nu nog
Nederland, een 3 mijls grens aan; in de moderne tijd
is natuurlijk ieder verband tussen de ballistiek en de
breedte van de territoriale wateren, als dit verband
al ooit door het recht is erkend, verloren gegaan.
Artikel 6 van het Verdrag inzake de territoriale zee
ngt 71
127
