kende punten op de grond ingesneden met afstands
meters en/of theodolieten. De hoogte van de heli
kopter kan bijvoorbeeld met een staalkabel geme
ten worden.
De methode is geschikt voor het overbruggen van
tientallen kilometers. De nauwkeurigheid kan onge
veer één meter bedragen. Zie [4, blz. 55-61] en [7].
1.6 Doppler-navigatie
Hierbij worden vanuit een vliegtuig schuin naar
beneden radiogolven uitgezonden. Uit de frequentie
verschuivingen van de op de grond teruggekaatste
signalen kan men de snelheid van het vliegtuig ten
opzichte van structuren op de grond (of op de zee)
bepalen en, na integratie, de posities. De methode is
echter voor plaatsbepaling gewoonlijk te onnauw
keurig, vooral op zee. Zie [8],
1.7 Kunstmanen
Dankzij hun grote hoogte zijn kunstmanen over een
zeer groot gebied „zichtbaar" met korte golven. Een
bezwaar is, dat zij meestal een grote snelheid heb
ben ten opzichte van het aardoppervlak. Een uit
zondering hierop vormen de synchrone satellieten
waarvan de baan zodanig gekozen is dat zij, afge
zien van betrekkelijk kleine bewegingen, met de
dagelijkse rotatie van de aarde meedraaien (straal
van de equatoriale cirkelvormige baan 42000 km).
De kunstmanen kunnen volgens verschillende prin
cipes gebruikt worden:
a. Dopplermetlwcle. De kunstmaan zendt een sig
naal uit van een zeer stabiele frequentie. Uit de
variaties van de ontvangen frequenties vindt
men de snelheidskomponent van de kunstmaan
in de richting van de waarnemer. Als de bewe
ging en de posities van de kunstmaan bekend zijn
kan men uit de waargenomen frequenties positie-
lijnen berekenen, en daarmee de plaats van de
waarnemer [20]. Ook kan men door middel van
simultane waarnemingen de posities van een
aantal stations bepalen onafhankelijk van de
satellietbanen [22, paper G4],
b. Afstandsmetingen naar een kunstmaan. Door
de looptijd van laserpulsen of van radiogolven
van vier waarnemers naar een kunstmaan en
terug simultaan te meten kan men de positie van
de vierde waarnemer ten opzichte van de andere
drie vinden.
c. Synchrone kunstmanen. Hiervoor is nog geen
systeem gematerialiseerd. Er wordt wel over ge
dacht [6, blz. 205-289],
d. Fotograferen van kunstmanen samen met sterren.
Hierbij is een zeer stabiele opstelling nodig. Met
behulp van een gestabiliseerd platform en met
een goede controle van de snelheid van het schip
lijkt deze methode in de toekomst niet geheel
onmogelijk om geodetische controle-punten op
zee te bepalen met een nauwkeurigheid van
enkele meters. Zie [11, blz. 56-58, en blz. B31-
B45],
1.8 Andere hulpmiddelen
a. Zeer nauwkeurige klokken. Indien men be
schikte over klokken die onderling per dag niet
meer dan tien nanoseconden uiteenlopen
(11013), dan zou men de positie van een schip
(vliegtuig) met een nauwkeurigheid van enkele
meters kunnen bepalen door aan boord de tijd
stippen van ontvangst te meten van impulsen die
vanaf de wal uitgezonden worden. Dergelijke
klokken zullen vermoedelijk binnen afzienbare
tijd ter beschikking komen. Zie [6, blz. 105-115]
en [9],
b. Traagheidsnavigatie. Deze methoden kunnen
vooral van belang zijn voor interpolatiemetingen
of als geheugen of „vliegwiel". De principes
vindt men bijvoorbeeld in [5 blz. 46-66],
c. Akoestische methodes. Deze methoden kunnen
zeer geschikt zijn om de zeebodem te verkennen
en om vaste punten op zee te realiseren. Zie b.v.
[11, blz. 46-47], [14, blz. 39-54],
d. Flet herkennen van fysische gegevens zoals diepte
profielen, grondsoorten, gradiënten van de
zwaartekracht, enz. [5, blz. 32-45].
e. Laserstralen als raaien. Bruikbaar voor nauw
keurige plaatsbepaling binnen zicht van de kust.
De laserstralen kunnen voor betere herkenning
eventueel gemoduleerd worden.
f. Astronomische methoden. De klassieke methode
met de sextant is zeer onnauwkeurig. Veel nauw
keuriger kan men werken met een „star tracker".
Zie [11, blz. 47-48],
190
ngt 71
