noemde, lijkt wat verder weg in de toekomst. Toch
hebben de Japanners, die een zeer omvangrijk
oceanografisch programma hebben [42, 43], een
bulldozer, die tot op 65 meter diepte op de oceaan
bodem wordt gebruikt voor civieltechnisch werk.
Het apparaat is overigens onbemand; het wordt op
afstand bestuurd vanaf de kust of van een opper
vlakteschip [44], In Engeland is in aanbouw of
misschien nu al gereed, een 50-tons onderwater
voertuig op vier wielen, dat wèl bemand is en kan
opereren op diepten tot 200 meter [45], En ten
slotte heeft het bekende Scripps Institution of
Oceanography een experimenteel voertuig op rups
banden, dat zelfs in waterdiepten tot 2.000 meter op
de oceaanbodem kan rijden [46].
En nu dan die akoestische holografie. Dat is moei
lijker, maar toch wil ik een paar woorden zeggen
over dit fascinerende onderwerp, omdat het in de
toekomst een rol kan spelen bij de kaartering van de
zeebodem. Omdat evenwel de terminologie wat
ongemakkelijk is, zullen die „paar woorden" be
trekking hebben op de optische holografie, waarvan
de akoestische een voor de hand liggende, maar niet
gemakkelijk te realiseren variant is.
De optische holografie is nog jong; pas in 1948 uit
gevonden door de Engelse Hongaar Gabor, die,
zoals u gelezen zult hebben, juist twee en een halve
week geleden daar de Nobelprijs voor heeft ge
kregen.
Een object dat men optisch-holografisch wil af
beelden, wordt verlicht met coherent licht, b.v. ge
produceerd door een laser. Het object reflecteert
een deel van dat licht diffuus naar een geschikt op
gestelde fotografische plaat, die bovendien recht
streeks door het laserlicht wordt getroffen. De
directe en gereflecteerde lichtgolven interfereren,
zodat op de fotografische plaat een interferentie
patroon wordt afgebeeld, het „hologram". Dit is de
opnamefase.
In de reconstructiefase speelt het object geen rol.
Het hologram wordt bestraald met coherent licht
en het gedraagt zich dan als een zeer samengesteld
buigingsrooster. Daardoor ontstaan, behalve de
niet-interessante recht door de fotografische plaat
gaande lichtgolf, nog twee buigingslichtgolven,
waarvan er een identiek is met de golf, die in de op
namefase door het object werd gereflecteerd. Het
oog van de waarnemer, dat deze golf opvangt, ziet
dus een beeld, dat identiek is met het object, dus
drie-dimensionaal als het voorwerp dat was [47, 48],
Het spreekt vanzelf, dat ook de fotogrammeter ge
tracht heeft hiervan gebruik te maken, maar het is
alleen gelukt op laboratoriumschaal, met kleine
objecten [49]. Weliswaar is men een paar maanden
geleden aan de Purdue University erin geslaagd uit
een conventioneel opgenomen stereopaar lucht
foto's een holografisch stereomodel te maken [50],
maar het nut daarvan moet nog wel aangetoond
worden.
In omstandigheden ongunstig voor het werken met
licht, zoals onderwater, ligt het voor de hand in de
opnamefase geen lichtgolven, maar ultrasonore
geluidsgolven toe te passen.
Het produceren van coherent geluid is eenvoudig,
maar moeilijk is de registratie van het akoestisch
interferentiepatroon [51], dus m.a.w. de vervaardi
ging van het hologram. Gabor zegt hiervan in een
overzicht over de stand van zaken in 1970 [59]:
"Acoustical holography has shown rather slow
progress, chiefly owing to the lack of the equivalent
of the photographic plate. Een andere complicatie is
een gevolg van het grote verschil tussen de frequen
tie van het geluid in de opnamefase en die van het
laserlicht in de reconstructiefase. Op veel plaatsen
in de wereld wordt intussen gewerkt aan de oplos
sing van deze problemen; zo schijnt men aan de
University of California al aardige vorderingen te
hebben gemaakt op de weg naar een methode, die
de akoestische holografie geschikt kan maken voor
het kaarteren van de zeebodem [52, 53],
Toch zal het nog wel geruime tijd duren voordat
werkelijkheid wordt wat in een Duits werk over
holografie [48] wordt voorspeld over „Holographie
mit Schallwellen": „Damit kann es einmal möglich
werden den Meeresgrund abzubilden, unterge-
gangene Schiffe, unterseeische Vulkane und Ge-
steinsverwerfungen zu entdecken, zu orten und zu
erkennen".
Ik zou u een sprookje kunnen vertellen van mariene
geodeten die in een onderzeeboot boven de oceaan-
204
ngt 71
