2. Lasers
Er werd in ruime mate laserapparatuur geëxposeerd.
De firma's Wild, Kern, Fennel, MOM, Visomat (Zwitser
land), Cilam (Frankrijk) en mogelijk nog andere, demon
streerden lasers aangebracht op waterpasinstrumenten en
theodolieten.
De laser is daarbij meestal parallel met de telescoop gemon
teerd maar ook wordt wel gebruik gemaakt van de optiek
van de telescoop bij het bundelen van het laserlicht.
Het was misschien enigszins teleurstellend dat op deze ten
toonstelling aan de detectiemogelijkheid van het zwakke
HeNe-laserlicht met behulp van fotocellen of anderszins,
nog weinig aandacht was besteed. (N.B. naderhand wèl op
de tentoonstelling bij het N.G.L.-congres te Arnhem op 15
en 16 oktober van dit jaar).
3. Hulpmiddelen bij het meten
De ontwikkeling van de kunststof-toepassing is duidelijk
merkbaar in de aanbiedingen van diverse firma's, b.v. bij
grenspalen, verzekeringen en fotogrammetrische schijven
(Intermak, Attenberger e.a.); bij waterpasbaken met poly-
esterbedekking(Bayerische Mass-Industrie,Nestle Fischer);
bij meetbandhaspels van polyamid (nylon) (Metron).
In het park vóór de Rhein-Main-Halle werd gedemonstreerd
met het plaatsen van grenspalen, evt. met motorische hulp
middelen. Daar werden ook dagelijkse demonstraties ge
geven door DSD Dillinger Stahlbau in het opbouwen en
demonteren van een hoge richtpunt-mast. Met een opricht-
installatie die met de hand bediend wordt, tuien en vier man
personeel werden tien segmenten gekoppeld en „opgeduwd"
tot een indrukwekkende mast van bijna 35 meter.
4. Elektronische tachymetrie
Het is nu wel duidelijk dat de elektro-optische tachymetrie
in een hoog tempo de optische tachymetrie zal gaan ver
vangen. Steeds meer firma's brengen instrumenten op dit
gebied op de markt zodat men langzamerhand kan gaan
spreken van een „mer a boire". Men kan 2 categorieën elek
tronische tachymeters onderscheiden. De eerste en nog de
grootste groep wordt gevormd door afstandsmeters - meestal
werkend met infrarood licht, met een bereik van 1 a 3 km en
een precisie van 1 cm - die op een theodoliet geplaatst kun
nen worden en op deze wijze een tachymeter vormen. Tot
deze groep behoort de Wild Di 10, een bekend en beproefd
instrument, waarvan in Wiesbaden een nieuw model werd
gedemonstreerd met een reikwijdte van 2 km. Een voor velen
nieuw instrument was de Hewlett Packard 3800 B (bereik
3 km) die op vele theodolieten gemonteerd kan worden. De
bediening was bijzonder eenvoudig doordat de volgorde van
handelingen door een eenvoudige symboolnotatie op het
bedieningspaneel was aangegeven.
Voorts was er de Adist 1000 van Franke die op alle Askania-
theodolieten past, de Nikon MND2 uit Japan die op de
Nikon-theodolieten kan worden aangebracht en de Eomat
van Zeiss Jena.
De tweede categorie van tachymeters bestaat uit elektro
nische tachymeters (vergaand voorzien van geïntegreerde
schakelingen) waarbij naast de afstanden óók de richtingen,
geregistreerd vanaf code-schijven, in digitale vorm op indi
catoren kunnen worden afgelezen of in code op ponsband
of magneetband kunnen worden opgeslagen. De theodoliet
kijker, die kan worden doorgeslagen, dient daarbij tevens als
zender- en ontvangeroptiek.
In deze categorie begint de automatisering van de meting tot
uitdrukking te komen.
De Reg Etta 14 van Zeiss-Oberkochen heeft in deze groep
de oudste papieren.
Door zijn automatische registreercapaciteit met ponsband-
uitvoer verschilt dit instrument van het zuster-instrument
Zeiss SM 11.
De Reg Elta (infrarode draaggolf, afstandnauwkeurigheid
1 cm, kleinste registratie-eenheid voor een richting is 1 mgr)
wordt in de praktijk reeds met succes gebruikt en zal ook bij
de Olympische Spelen worden ingezet.
Het instrument is v.w.b. de schuine afstand niet zelfredu-
cerend; het gewicht en de omvang zijn nog steeds vrij groot.
Onderbreking van de lichtstraal beïnvloedt de afstandmeting
niet, wat een groot voordeel is bij metingen in stedelijk ge
bied of b.v. op een drukke bouwplaats.
De firma AGA exposeerde zowel binnen als buiten in het
park twee prototypen van de AGA Geodimeter Model 700
een instrument voor directe, digitale, aflezing van horizon
tale en verticale richtingen (hoeken) en horizontale afstanden
(gereduceerd voor helling en atmosferische omstandigheden).
Desgewenst kan ook de schuine afstand worden verkregen.
Dit instrument (gemoduleerd zichtbaar licht) heeft met een
bereik van 3 km ten hoogste 3 reflectorprisma's nodig; de
precisie is 5 mm+1 mm/km volgens opgave. Het grote bereik
van dit instrument wordt verkregen m.b.v. een HeNe-laser.
Lichtstraal-onderbreking geeft ook hier geen fouten. De
precisie van de hoekmetingen is die van een seconden-
theodoliet. Het instrument zal in augustus 1972 op de markt
komen waar het dan waarschijnlijk zal gaan wedijveren met
de Franke A.R.T.
Tot de ontwikkeling van dit instrument heeft de TH-Delft
- met name dr. ir. Bogaerts - veel bijgedragen. Dit compacte
instrument heeft een meetbereik van 1000 m (met 9 reflec
tors) en een afstandnauwkeurigheid van 1 cm. De kleinste
registratie-eenheid voor een richting is 1 mgr. Het bijzondere
van de ART is dat naast de schuine afstand en de horizontale
en verticale richting, ook de horizontale afstand en het hoogte
verschil kunnen worden bepaald. Desgewenst kunnen opeen
volgende detailpunten automatisch worden genummerd.
Registratie van nummering en meting vindt plaats op een
cassette-magneetband. Op het bureau moet de inhoud van de
magneetband met een speciaal apparaat op ponsband wor
den overgebracht om de metingen te kunnen verwerken.
Ook de ART zal vermoedelijk niet eerder dan eind '72 op
de markt komen.
Zowel de AGA 700 als de Franke ART kunnen ook gebruikt
worden voor uitzetwerkzaamheden.
5. Elektronische afstandmeters
Naast de groep elektronische tachymeters stonden er uiter
aard de elektronische instrumenten waarmee uitsluitend
- meestal grote - afstanden met een hoge precisie kunnen
worden gemeten.
Genoemd kunnen worden
a. Wild Di 60 met een bereik van minstens 80 km, soms zelfs
150 km; microgolven X 3 cm, hoofd- en nevenstation;
precisie (1 cm 3.10~''D).
Uitvoerige studie van fouten t.g.v. bodemreflecties („swing")
hebben tezamen met de ervaringen met de Distomat Di 50
geleid tot de ontwikkeling van de Di 60, waarmee „swing"-
bepaling niet meer nodig is om tot een nauwkeurig resultaat
te komen.
b. AGA Geodimeter Mode! 6B met twee lichtsterke lamp
typen als lichtbron. Het bereik is groter dan bij het voor
gaande succesvolle model 6: met een normale lamp resp.
kwiklamp is het bereik overdag 15 m tot 5 km, resp. 10 km
en 's nachts tot 15 km, resp. 25 km. Ook de meettijd is
bekort. Meettijd en verlangde nauwkeurigheid kunnen nu
op elkaar worden afgestemd. De gemeten afstand kan dank
zij de lineair gemaakte vertraging direct worden afgelezen
(behoudens een veelvoud van 200 m) met een nauwkeurigheid
van 10 mm 1 mm/km. Wordt een grotere nauwkeurigheid
verlangd, dan kan met een meettijd van 3 minuten plus een
berekening ter plaatse een nauwkeurigheid van 5 mm+1 mm/
km worden bereikt. Een extreme nauwkeurigheidseis bij de-
14
ngt 72