2. Lasers Er werd in ruime mate laserapparatuur geëxposeerd. De firma's Wild, Kern, Fennel, MOM, Visomat (Zwitser land), Cilam (Frankrijk) en mogelijk nog andere, demon streerden lasers aangebracht op waterpasinstrumenten en theodolieten. De laser is daarbij meestal parallel met de telescoop gemon teerd maar ook wordt wel gebruik gemaakt van de optiek van de telescoop bij het bundelen van het laserlicht. Het was misschien enigszins teleurstellend dat op deze ten toonstelling aan de detectiemogelijkheid van het zwakke HeNe-laserlicht met behulp van fotocellen of anderszins, nog weinig aandacht was besteed. (N.B. naderhand wèl op de tentoonstelling bij het N.G.L.-congres te Arnhem op 15 en 16 oktober van dit jaar). 3. Hulpmiddelen bij het meten De ontwikkeling van de kunststof-toepassing is duidelijk merkbaar in de aanbiedingen van diverse firma's, b.v. bij grenspalen, verzekeringen en fotogrammetrische schijven (Intermak, Attenberger e.a.); bij waterpasbaken met poly- esterbedekking(Bayerische Mass-Industrie,Nestle Fischer); bij meetbandhaspels van polyamid (nylon) (Metron). In het park vóór de Rhein-Main-Halle werd gedemonstreerd met het plaatsen van grenspalen, evt. met motorische hulp middelen. Daar werden ook dagelijkse demonstraties ge geven door DSD Dillinger Stahlbau in het opbouwen en demonteren van een hoge richtpunt-mast. Met een opricht- installatie die met de hand bediend wordt, tuien en vier man personeel werden tien segmenten gekoppeld en „opgeduwd" tot een indrukwekkende mast van bijna 35 meter. 4. Elektronische tachymetrie Het is nu wel duidelijk dat de elektro-optische tachymetrie in een hoog tempo de optische tachymetrie zal gaan ver vangen. Steeds meer firma's brengen instrumenten op dit gebied op de markt zodat men langzamerhand kan gaan spreken van een „mer a boire". Men kan 2 categorieën elek tronische tachymeters onderscheiden. De eerste en nog de grootste groep wordt gevormd door afstandsmeters - meestal werkend met infrarood licht, met een bereik van 1 a 3 km en een precisie van 1 cm - die op een theodoliet geplaatst kun nen worden en op deze wijze een tachymeter vormen. Tot deze groep behoort de Wild Di 10, een bekend en beproefd instrument, waarvan in Wiesbaden een nieuw model werd gedemonstreerd met een reikwijdte van 2 km. Een voor velen nieuw instrument was de Hewlett Packard 3800 B (bereik 3 km) die op vele theodolieten gemonteerd kan worden. De bediening was bijzonder eenvoudig doordat de volgorde van handelingen door een eenvoudige symboolnotatie op het bedieningspaneel was aangegeven. Voorts was er de Adist 1000 van Franke die op alle Askania- theodolieten past, de Nikon MND2 uit Japan die op de Nikon-theodolieten kan worden aangebracht en de Eomat van Zeiss Jena. De tweede categorie van tachymeters bestaat uit elektro nische tachymeters (vergaand voorzien van geïntegreerde schakelingen) waarbij naast de afstanden óók de richtingen, geregistreerd vanaf code-schijven, in digitale vorm op indi catoren kunnen worden afgelezen of in code op ponsband of magneetband kunnen worden opgeslagen. De theodoliet kijker, die kan worden doorgeslagen, dient daarbij tevens als zender- en ontvangeroptiek. In deze categorie begint de automatisering van de meting tot uitdrukking te komen. De Reg Etta 14 van Zeiss-Oberkochen heeft in deze groep de oudste papieren. Door zijn automatische registreercapaciteit met ponsband- uitvoer verschilt dit instrument van het zuster-instrument Zeiss SM 11. De Reg Elta (infrarode draaggolf, afstandnauwkeurigheid 1 cm, kleinste registratie-eenheid voor een richting is 1 mgr) wordt in de praktijk reeds met succes gebruikt en zal ook bij de Olympische Spelen worden ingezet. Het instrument is v.w.b. de schuine afstand niet zelfredu- cerend; het gewicht en de omvang zijn nog steeds vrij groot. Onderbreking van de lichtstraal beïnvloedt de afstandmeting niet, wat een groot voordeel is bij metingen in stedelijk ge bied of b.v. op een drukke bouwplaats. De firma AGA exposeerde zowel binnen als buiten in het park twee prototypen van de AGA Geodimeter Model 700 een instrument voor directe, digitale, aflezing van horizon tale en verticale richtingen (hoeken) en horizontale afstanden (gereduceerd voor helling en atmosferische omstandigheden). Desgewenst kan ook de schuine afstand worden verkregen. Dit instrument (gemoduleerd zichtbaar licht) heeft met een bereik van 3 km ten hoogste 3 reflectorprisma's nodig; de precisie is 5 mm+1 mm/km volgens opgave. Het grote bereik van dit instrument wordt verkregen m.b.v. een HeNe-laser. Lichtstraal-onderbreking geeft ook hier geen fouten. De precisie van de hoekmetingen is die van een seconden- theodoliet. Het instrument zal in augustus 1972 op de markt komen waar het dan waarschijnlijk zal gaan wedijveren met de Franke A.R.T. Tot de ontwikkeling van dit instrument heeft de TH-Delft - met name dr. ir. Bogaerts - veel bijgedragen. Dit compacte instrument heeft een meetbereik van 1000 m (met 9 reflec tors) en een afstandnauwkeurigheid van 1 cm. De kleinste registratie-eenheid voor een richting is 1 mgr. Het bijzondere van de ART is dat naast de schuine afstand en de horizontale en verticale richting, ook de horizontale afstand en het hoogte verschil kunnen worden bepaald. Desgewenst kunnen opeen volgende detailpunten automatisch worden genummerd. Registratie van nummering en meting vindt plaats op een cassette-magneetband. Op het bureau moet de inhoud van de magneetband met een speciaal apparaat op ponsband wor den overgebracht om de metingen te kunnen verwerken. Ook de ART zal vermoedelijk niet eerder dan eind '72 op de markt komen. Zowel de AGA 700 als de Franke ART kunnen ook gebruikt worden voor uitzetwerkzaamheden. 5. Elektronische afstandmeters Naast de groep elektronische tachymeters stonden er uiter aard de elektronische instrumenten waarmee uitsluitend - meestal grote - afstanden met een hoge precisie kunnen worden gemeten. Genoemd kunnen worden a. Wild Di 60 met een bereik van minstens 80 km, soms zelfs 150 km; microgolven X 3 cm, hoofd- en nevenstation; precisie (1 cm 3.10~''D). Uitvoerige studie van fouten t.g.v. bodemreflecties („swing") hebben tezamen met de ervaringen met de Distomat Di 50 geleid tot de ontwikkeling van de Di 60, waarmee „swing"- bepaling niet meer nodig is om tot een nauwkeurig resultaat te komen. b. AGA Geodimeter Mode! 6B met twee lichtsterke lamp typen als lichtbron. Het bereik is groter dan bij het voor gaande succesvolle model 6: met een normale lamp resp. kwiklamp is het bereik overdag 15 m tot 5 km, resp. 10 km en 's nachts tot 15 km, resp. 25 km. Ook de meettijd is bekort. Meettijd en verlangde nauwkeurigheid kunnen nu op elkaar worden afgestemd. De gemeten afstand kan dank zij de lineair gemaakte vertraging direct worden afgelezen (behoudens een veelvoud van 200 m) met een nauwkeurigheid van 10 mm 1 mm/km. Wordt een grotere nauwkeurigheid verlangd, dan kan met een meettijd van 3 minuten plus een berekening ter plaatse een nauwkeurigheid van 5 mm+1 mm/ km worden bereikt. Een extreme nauwkeurigheidseis bij de- 14 ngt 72

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Nederlands Geodetisch Tijdschrift (NGT) | 1972 | | pagina 16