Historisch overzicht van het driehoeksnet van Krayenhoff 2e jaargang, no. 4, april 1972 1 Inleiding Sedert het ontstaan van de wetenschappen hebben wiskundigen en astronomen zich beziggehouden met het bepalen van de vorm en de grootte van de aarde. Pythagoras 580-±500 v. Chr.) en Aristo- teles (384-322 v. Chr.) waren reeds tot de conclusie gekomen dat de aarde bolvormig moest zijn terwijl, voor zover bekend, Eratosthenes (276-195 v. Chr.) de eerste poging heeft gedaan de grootte van de aarde te bepalen door middel van een graadmeting tussen Alexandrië en Syene (het tegenwoordige Aswan) [1], Het zou te ver voeren in deze verhande ling een overzicht te geven van hetgeen sindsdien op dit gebied is verricht; verwezen moge worden naar de talrijke hierover verschenen publikaties, o.m. die van De Balbian [2] en Perrier [3]. Slechts één naam zij hier genoemd, nl. die van Snellius (Willebrord Snell van Royen, 1580-1626) die in het eerste kwart van de 17e eeuw zijn bekende graadmeting tussen Alkmaar en Bergen op Zoom verrichtte. De verdienste van Snellius is geweest dat hij voor het bepalen van de lengte van de meridiaanboog tussen deze twee steden als eerste in de geschiedenis op grote schaal de methode van driehoeksmeting heeft toegepast, een methode die thans nog als de enige juiste wordt beschouwd voor dergelijke me tingen. Snellius heeft deze methode waarschijnlijk ontleend aan Gemma Frisius (1508-1555). Deze heeft aan zijn tweede bewerking (1533) van de „Cosmographia" van Petrus Apianus een aanhang sel toegevoegd van 16 bladzijden waarin het prin cipe van driehoeksmeting volledig wordt behandeld [4] en [5], Snellius zal met deze publikatie zeer zeker bekend zijn geweest. De resultaten van zijn eerste metingen heeft Snellius in 1617 gepubliceerd onder de titel „Eratosthenes Batavus; de Terrae ambitus vera N. VAN DER SCHRAAF SUMMARY The first primary triangulation network covering most of the present territory of The Netherlands was measured by general C. R. T. Krayenhoflf in the years 1802-1811 (fig. 1). It served as basis for lower order networks during the 19th century and the beginning of the 20th century. Starting with a general introduction, followed by a short biography of the general, a historical review of the various aspects of this work is given. The results, published in 1815 in „Précis historique, etc." [12] were highly praised by his contemporaries and advisers Van Swinden (Netherlands Academy of Sciences) and Delambre (French Academy of Sciences). The first critical remarks about the quality of Krayenhoff's geodetic work were made by Gauss in personal letters to his friends Schu macher, Bessel and Olbers [34], [35], [36] after discovering discrepancies in the connection between his triangulation (carried out in the years 1821-1825, see fig. 2) and that of Krayen hoff. Publication in professional journals or contacting the general directly would have been a more elegant way of expressing his criticism. In The Netherlands the first serious examination of Krayenhoff's work was carried out by Cohen Stuart in the years 1862-1864 when an invitation was received to participate in the „Mitteleuropaische Gradmessung". This investigation [9] showed that the triangulation of Krayenhoff did not satisfy the accuracy requirements set by the Commission (now known as the International Association of Geodesy) with the result that in 1865 it was decided to measure a new first order net. In this article the geodetic work of Krayenhoff is treated from a historical point of view, leaving out most of the technical details. A new evaluation of the scientific value of his work is presently being made by N. D. Haasbroek of which the results will be published in due course. 72 ngt 72 65

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Nederlands Geodetisch Tijdschrift (NGT) | 1972 | | pagina 3