de dit door afkondiging van de kansel in de kerken
en nog later ten overstaan van de gerechten. Ook
ging men er geleidelijk toe over een en ander te
boeken en zo ontstonden de openbare registers. Dat
deze registers sedert de Franse tijd niet langer door
de gerechten werden gehouden, - zoals nu nog in
Duitsland het geval is met de „Grundbücher" -
maar door afzonderlijke bewaringen welke ressor
teerden onder het dienstvak van de Registratie, het
Kadaster en de Loterijen, had ook weer een fiscale
achtergrond: ten behoeve van de schatkist werden
namelijk, tot hun afschaffing bij de Registratiewet
1971, rechten van in- en overschrijving geheven.
Al spoedig bleek het belang van de kadastrale ge
gevens als sleutel tot de openbare registers met be
trekking tot het vast goed en op I april 1839 kwam
de vereniging tot stand van de bewaringen van het
kadaster met die van de openbare registers. Vermel
ding van de kadastrale aanduiding van het on
roerend goed werd verplicht gesteld voor de in de
openbare registers te publiceren stukken. Als ik hier
spreek van openbare registers, dan illustreer ik
daarmede dat openbaarheid bij deze dienst al een
normale zaak was 130 jaar vóór de commissie Bies
heuvel haar werkzaamheden begon. Zij was haar tijd
wel ver vooruit.
In de doelstelling van de nieuwe dienst waren - zoals
ik zojuist al aangaf - twee aspecten samengebracht.
Dat was aan de ene kant de bescherming van het
bezit, het belang van de burgers. Maar aan de an
dere kant, vooral ook het belang van de Staat. En
dat belang manifesteerde zich in de behoefte aan
een nieuwe belastingheffing, die door de kadastrale
grondregistratie mogelijk werd gemaakt.
Met deze constructie en tweeledige taakstelling was
toch wel een kiem gelegd voor een tegenstelling die
zelfs nu nog niet geheel is verdwenen. Aan de ene
kant de openbare registers, in de eerste plaats gericht
op bescherming van belangen van de burgers, maar
tevens toch essentieel voor een administratie van de
zakelijke rechten van overheidswege.
Aan de andere kant het kadaster, primair gericht op
de belangen - fiscale en andere - van de Staat, maar
tegelijkertijd het apparaat dat de openbare registers
toegankelijk, hanteerbaar maakt.
Een synthese van deze privaatrechtelijke en publiek
rechtelijke taken wordt pas mogelijk in deze tijd,
waarin allengs het besef is gegroeid dat er geen
tegenstelling is tussen de democratische Staat en zijn
burgers maar dat wij allen tezamen die Staat
vormen.
Maar ik keer terug naar het kadaster en de openbare
registers zoals die omstreeks de jaren 1832 tot 1839
in Nederland zijn ontstaan. Deze regelingen vol
deden aan de maatschappelijke behoeften van de
19e eeuw. Het apparaat dat met de uitvoering van de
regelingen was belast bestond uit deftige ambte
naren, dienaren van een Staat, wier werk gericht was
op bescherming van het bezit en van de orde.
De ontwikkeling van het kadaster verliep dusdanig
dat de taken gericht op de behartiging van de rechts
zekerheid de fiscale doelstelling duidelijk voorbij
streefden. Op dat privaatrechtelijk terrein verricht
de dienst haar belangrijke taak nu al meer dan
140 jaar. Het registreert zowel de subjecten als de
objecten van de zakelijke rechten, houdt de mutaties
daarin bij en verstrekt informatie aan burgers en
overheid. Deze activiteiten zijn van zeer massale
omvang geworden. Om U daarvan een indruk te
geven enige cijfers. Totaal zijn 2i miljoen zakelijk
rechthebbenden geregistreerd. Aan objecten is het
Nederlandse grondgebied opgedeeld in zes miljoen
kadastrale percelen waarvan jaarlijks ongeveer
I J miljoen met een mutatie in aanraking komen.
Jaarlijks worden ongeveer 225.000 akten betreffende
overgang van zakelijke rechten ter overschrijving
aangeboden en de mutaties verwerkt in de boek
houding. Voor ongeveer 90.000 gevallen is ambts
halve uitmeting in het terrein noodzakelijk. Daar
naast worden +60.000 overgangen verwerkt tenge
volge van erfopvolging. Jaarlijks worden 180.000
hypotheken ingeschreven, terwijl er +850.000 stuk
ken ter informatie worden afgegeven. Door de land
meetkundige dienst worden naast de ambtshalve
metingen op verzoek van particulieren ruim 12.000
metingen uitgevoerd.
Dat is het niveau waarop de laatste jaren is ge
opereerd in de sfeer van het privaatrecht.
Het kadaster wordt bestuursinstrument
Maar de ontwikkeling stond niet stil. Steeds meer
ngt 72
136