de dit door afkondiging van de kansel in de kerken en nog later ten overstaan van de gerechten. Ook ging men er geleidelijk toe over een en ander te boeken en zo ontstonden de openbare registers. Dat deze registers sedert de Franse tijd niet langer door de gerechten werden gehouden, - zoals nu nog in Duitsland het geval is met de „Grundbücher" - maar door afzonderlijke bewaringen welke ressor teerden onder het dienstvak van de Registratie, het Kadaster en de Loterijen, had ook weer een fiscale achtergrond: ten behoeve van de schatkist werden namelijk, tot hun afschaffing bij de Registratiewet 1971, rechten van in- en overschrijving geheven. Al spoedig bleek het belang van de kadastrale ge gevens als sleutel tot de openbare registers met be trekking tot het vast goed en op I april 1839 kwam de vereniging tot stand van de bewaringen van het kadaster met die van de openbare registers. Vermel ding van de kadastrale aanduiding van het on roerend goed werd verplicht gesteld voor de in de openbare registers te publiceren stukken. Als ik hier spreek van openbare registers, dan illustreer ik daarmede dat openbaarheid bij deze dienst al een normale zaak was 130 jaar vóór de commissie Bies heuvel haar werkzaamheden begon. Zij was haar tijd wel ver vooruit. In de doelstelling van de nieuwe dienst waren - zoals ik zojuist al aangaf - twee aspecten samengebracht. Dat was aan de ene kant de bescherming van het bezit, het belang van de burgers. Maar aan de an dere kant, vooral ook het belang van de Staat. En dat belang manifesteerde zich in de behoefte aan een nieuwe belastingheffing, die door de kadastrale grondregistratie mogelijk werd gemaakt. Met deze constructie en tweeledige taakstelling was toch wel een kiem gelegd voor een tegenstelling die zelfs nu nog niet geheel is verdwenen. Aan de ene kant de openbare registers, in de eerste plaats gericht op bescherming van belangen van de burgers, maar tevens toch essentieel voor een administratie van de zakelijke rechten van overheidswege. Aan de andere kant het kadaster, primair gericht op de belangen - fiscale en andere - van de Staat, maar tegelijkertijd het apparaat dat de openbare registers toegankelijk, hanteerbaar maakt. Een synthese van deze privaatrechtelijke en publiek rechtelijke taken wordt pas mogelijk in deze tijd, waarin allengs het besef is gegroeid dat er geen tegenstelling is tussen de democratische Staat en zijn burgers maar dat wij allen tezamen die Staat vormen. Maar ik keer terug naar het kadaster en de openbare registers zoals die omstreeks de jaren 1832 tot 1839 in Nederland zijn ontstaan. Deze regelingen vol deden aan de maatschappelijke behoeften van de 19e eeuw. Het apparaat dat met de uitvoering van de regelingen was belast bestond uit deftige ambte naren, dienaren van een Staat, wier werk gericht was op bescherming van het bezit en van de orde. De ontwikkeling van het kadaster verliep dusdanig dat de taken gericht op de behartiging van de rechts zekerheid de fiscale doelstelling duidelijk voorbij streefden. Op dat privaatrechtelijk terrein verricht de dienst haar belangrijke taak nu al meer dan 140 jaar. Het registreert zowel de subjecten als de objecten van de zakelijke rechten, houdt de mutaties daarin bij en verstrekt informatie aan burgers en overheid. Deze activiteiten zijn van zeer massale omvang geworden. Om U daarvan een indruk te geven enige cijfers. Totaal zijn 2i miljoen zakelijk rechthebbenden geregistreerd. Aan objecten is het Nederlandse grondgebied opgedeeld in zes miljoen kadastrale percelen waarvan jaarlijks ongeveer I J miljoen met een mutatie in aanraking komen. Jaarlijks worden ongeveer 225.000 akten betreffende overgang van zakelijke rechten ter overschrijving aangeboden en de mutaties verwerkt in de boek houding. Voor ongeveer 90.000 gevallen is ambts halve uitmeting in het terrein noodzakelijk. Daar naast worden +60.000 overgangen verwerkt tenge volge van erfopvolging. Jaarlijks worden 180.000 hypotheken ingeschreven, terwijl er +850.000 stuk ken ter informatie worden afgegeven. Door de land meetkundige dienst worden naast de ambtshalve metingen op verzoek van particulieren ruim 12.000 metingen uitgevoerd. Dat is het niveau waarop de laatste jaren is ge opereerd in de sfeer van het privaatrecht. Het kadaster wordt bestuursinstrument Maar de ontwikkeling stond niet stil. Steeds meer ngt 72 136

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Nederlands Geodetisch Tijdschrift (NGT) | 1972 | | pagina 12