- Automatische tekenmachines. De ontwikkeling
van deze machines gaat zeer snel. Dit komt omdat
niet alleen in de geodesie, maar ook bij vliegtuig
bouw, scheepsbouw, werktuigbouw en elektro
techniek gebruik wordt gemaakt van deze machi
nes. Iedere geodeet heeft inmiddels wel kennis ge
maakt met tekenmachines. Waren wij voor enkele
jaren nog verbaasd over tekensnelheden van 8 tot
12 cm per seconde, inmiddels is er al een razende
roeland op de markt gebracht die met een snelheid
van 1 m per seconde tekent.
Hiervoor zijn natuurlijk ook andere technieken
nodig. De tekenstift is losgekoppeld van de X-en
Y-armen van de machine en beweegt zich met
behulp van elektromagnetische krachten boven
het tekenblad.
- Digitizers. Dit is een verzamelnaam voor instru
menten waarmee grafisch voorgestelde informatie
gedigitaliseerd kan worden. Zie [5], Gebruikten
we hiervoor vroeger de planimeter en de trans-
versaalschaal, thans bestaan hiervoor ook zeer
gecompliceerde instrumentele systemen.
Deze kunnen in drie groepen worden verdeeld:
1. Systemen waarbij een meetmerk met de hand
wordt ingesteld.
2. Half-automatische systemen waarbij het meet
merk een lijn automatisch volgt.
3. Volledig automatische systemen, waarbij de
gehele tekeningdrager wordt afgetast.
De automatische systemen kunnen worden ge
splitst in zwart-wit-scanners en kleuren-scanners.
De prijs van een dergelijk zwart-wit scanner ligt
in de orde van 1.000.000,Een nadeel van een
dergelijk automatisch systeem is, dat het on
mogelijk is om puntnummers en coderingen
samen met de gemeten details te registreren. Dit
is bezwaarlijk bij de opbouw van een databank.
- Computers. De ontwikkeling hierin is een zo om
vangrijk terrein, dat het eigenlijk buiten het be
stek van deze voordracht valt. In het algemeen
komt men bij bedrijven terug van het aanschaffen
van grote computersystemen, omdat de gang van
zaken bij een bedrijf te veel door een dergelijk
groot systteem wordt gedicteerd. Interessant
voor de geodeten is de ontwikkeling van tafel
computers en zeer recentelijk van de kleine hand
computers. De kleine handcomputers kunnen
voor diverse werkzaamheden in het terrein wor
den gebruikt, bijvoorbeeld uitzetten. Met de
nieuwste typen kan al met nieuwe graden worden
gewerkt; er zijn aparte toetsen beschikbaar voor
omzetting van poolcoördinaten in rechthoekige
coördinaten. De nauwkeurigheid ligt ongeveer
bij de 9e decimaal terwijl met drijvende komma
ongeveer tot 10" kan worden gerekend.
Het is heel moeilijk om toekomstvoorspellingen
te doen omdat de markt in enige maanden al erg
kan wijzigen. Zie [6],
Al het voorgaande had betrekking op imstrumentele
ontwikkelingen die van belang zijn voor de gewone
landmeetkundige praktijk. Er zijn ook specialis
tische gebieden in de geodesie aan te wijzen waar de
ontwikkeling afhankelijk is geweest van de nieuwe
instrumentele mogelijkheden, zoals satellietgeodesie
en zeegeodesie.
Bij de zeegeodesie liggen de instrumentele ontwikke
lingen op het gebied van de diverse navigatie
systemen. Astronomische navigatie, radionavigatie,
traagheidsnavigatie,satellietnavigatie,doppler-sonar
navigatie en akoestische navigatie. Zie [7],
3. Welke beperkingen bestaan er voor de
ontwikkeling van geodetische instrumenten
Met het voorgaande heb ik een indruk willen geven
van de stormachtige ontwikkelingen op het gebied
van de instrumentele geodesie. Toch zijn er enige
factoren die remmend op deze groei werken. Dit is
een gevolg van het feit dat de research die nodig is
voor de instrumentele ontwikkeling voornamelijk bij
de industrie wordt uitgevoerd. Het op de markt
brengen van een nieuw produkt is meer dan de
produktontwikkeling alleen. Men kan de volgende
fasen met de bijbehorende kostenverdeling onder
kennen: zie [8]
produktontwikkeling 5 10%
produktontwerp 10 20%
fabricagevoorbereiding 40 60%
opzetten van de fabricage 5 15%
opzetten van de marketing 10 25%
Men kan stellen dat de totale ontwikkelingskosten
ongeveer het 10- tot 20-voudige zijn van de eigen
lijke researchkosten, i.e. het ontwerpen van een
Congres „Onderwijs en Onderzoek in de Geodesie"
70
ngt 73
