Automatisering en de grootschalige basiskaart
H. J. G. L. Aalders
1 Inleiding
Sinds de tweede wereldoorlog heeft de automatische
verwerking van gegevens een enorme vlucht geno
men door de komst van de digitale computer.
Al spoedig zijn geodeten begonnen om hun pro
cédés zoveel mogelijk automatisch te verwerken
en sinds een tiental jaren is ook de kartografie in de
ban van de automatisering gekomen.
In Nederland is het automatisch kaartvervaardigen
bekend onder de naam „digitaal kaarteren". Bij de
huidige stand van zaken in de techniek kan men
echter beter spreken van halfautomatisch kaart
vervaardigen. De inwinning, en vooral de inter
pretatie van de ingewonnen gegevens, geschiedt
namelijk nog altijd met behulp van manuele han
delingen. Ik heb tijdens de besprekingen over de
G.B.K. (grootschalige basiskaart) herhaaldelijk de
opmerking gemaakt dat het halfautomatisch ver
garen en verwerken van gegevens voor die kaart,
het succes ervan enorm zou vergroten. Die opmer
king wil ik hier graag toelichten door de mogelijk
heden van het procédé bij het halfautomatisch
kaarteren te beschrijven, uitgaande van de gebrui
kerswensen, en het procédé te vergelijken met het
procédé als omschreven in het interimrapport.
2 Algemeen
De produktie van een G.B.K. moet in de eerste
plaats zo opgezet worden, dat het totaal van alle te
verrichten werkzaamheden een minimum aan in
spanning en kosten vergt van alle betrokkenen.
Alle bestaande produktiemethoden moeten daar
om bij het ontwerp van een nieuw produktiesysteem
bestudeerd worden. Nieuwe, nog te onderzoeken
produktiemethoden kunnen worden uitgesloten,
omdat de vraag naar de G.B.K. nu gesteld wordt.
Bovendien moet in zo'n ontwerp rekening worden
gehouden met de diversiteit van wensen van de ge
bruikers wat betreft de inhoud en het gebruik van
de kaart (zie punt 4).
Om aan de wensen qua inhoud tegemoet te komen,
bestaan er verschillende mogelijkheden:
a. De kaartinhoud wordt gevormd door de som
van alle wensen op dit gebied, gesteld door alle
gebruikers (of als u wilt, een kleinste gemene
veelvoud van alle mogelijke wensen van gebrui
kers). Dit betekent dat elke gebruiker de infor
matie, die voor hem overbodig is en die hij wel
op de kaart aantreft er af moet poetsen om de
kaart voor eigen gebruik geschikt te maken. Dit
karwei kan door tekenaars worden gedaan. De
door de commissie G.B.K. voorgestelde foto
kaart - al dan niet ontschrankt, of in orthofoto-
uitvoering - is in feite een vorm van deze kaart.
Deze kaart is wel de goedkoopste in uitvoering,
maar heeft het bezwaar dat de foto-interpretatie
nog niet heeft plaats gevonden. Bovendien is het
aanbrengen van grafische informatie erg lastig.
b. De kaartinhoud vertegenwoordigt alleen die
wensen, welke alle gebruikers onontbeerlijk
achten (de grootst gemene deler van die wensen).
Dit vraagt om bijmetingen (dus buitenpersoneel)
en kaartering daarna (dus binnenpersoneel).
Deze vorm van kaartinhoud komt vrijwel over
een met die van de door de commissie G.B.K.
in haar interimrapport voorgestelde lijnenkaart.
Hij is tevens het duurste.
Zowel de fotokaart als de lijnenkaart is een grafische
opslag van gegevens, die manueel wordt vervaar
digd. Door de hoge kosten die aan dit procédé zijn
verbonden wordt een kaart uitgegeven met één en
kele kaartinhoud. Die kaart kan dan gebruikt wor
den voor contact-reproduktie of voor overzichts
kaarten door verkleining van het origineel. Alle
kopieën hebben echter dezelfde kaartinhoud als de
oorspronkelijke kaart en moeten door de gebruiker
zelf nog op „maat" worden afgewerkt volgens zijn
eigen wensen. Het zou voor de gebruiker gemak
kelijker zijn, wanneer voor hem een „maat-kaart"
gemaakt zou worden, waarop hij, wat de inhoud be
treft, geen veranderingen behoeft aan te brengen,
d.w.z. dat hij noch gegevens hoeft weg te nemen,
noch aan te brengen.
Naast de twee voorgaande mogelijkheden voor de
kaartinhoud is er dus nog een derde mogelijkheid:
c. De kaartinhoud is verschillend voor elke ge
bruiker en vertegenwoordigt alleen zijn wensen.
Hiervoor is het noodzakelijk dat de som van alle
wensen „ergens" opgeslagen wordt, en op ver
zoek wordt alleen het gedeelte getekend, dat
voor de betreffende gebruiker relevant is. Dit
kan gerealiseerd worden door een digitale opslag
ngt 73
137
