grond zouden maken. Als gevolg van dit besluit
kwam, voor wat Amsterdam betreft, de eerste
groot-schalige basiskaart tot stand. Ik neem aan
dat Amsterdam in deze ontwikkeling geen unicum
was. In Alg. Verm. Nachr. nr. 11 van 1954 verhaalt
Bonczek van een soortgelijke ontwikkeling in Essen
in het jaar 1910.
Dit alles moet gezien worden als een gevolg van een
snelle toename van de openbare en ook particuliere
voorzieningen zoals drinkwater, riolering, gas en
later elektriciteit en telefoon en de daarmee gepaard
gaande, steeds toenemende, onoverzichtelijkheid
van het leidingennet.
In hoeverre heeft deze kaart op schaal 11000 hierin
verbetering gebracht? Hierbij zal ik mij voorlopig
weer even tot Amsterdamse ervaringen beperken,
maar soortgelijke ervaringen zullen zich ook elders
hebben voorgedaan.
Yan dat kaartwerk 1:1000 is een en wordt nog
altijd een zeer intensief gebruik gemaakt. Dit ge
bruik is voor zeer verschillende doeleinden zoals
b.v. ten behoeve van beheer (huur, eigendom, erf
pacht etc.) of voor het ontwerpen van nieuwe wer
ken enz.
Wel bleek al spoedig dat voor dicht bebouwd gebied
de schaal 11000 veel te klein was voor het in het
besluit van B. en W. beoogde doel, nl. het gebruik
van deze kaart als basiskaart, zo men wil moeder-
kaart, voor het intekenen van kabels en leidingen.
Voor dit doel gebruikt men in het bijzonder in dicht
bebouwd stedelijk gebied bij voorkeur basiskaarten
op de schaal 1500 en in Amsterdam zelfs heel veel
op schaal 1200. Door fotografische vergroting kan
men van de kaart 11000 nog vrij gemakkelijk tot
bladen 1:500 komen, dit is met de schaal 1:200
minder goed mogelijk, hier wordt dus op deze schaal
opnieuw voor getekend.
Dit opnieuw tekenen van de kaartinhoud is één
aspect, dat er toe kan bijdragen dat het automati
seren van de kaartvervaardiging om redenen van
efficiëncy aantrekkelijk wordt. Heeft men de topo
grafische gegevens in gedigitaliseerde vorm in de
databank en beschikt men over een geschikt teken
programma, dan is de keuze van de schaal in prin
cipe nog vrij.
Een ander aspect heeft evenwel in veel sterker mate
bijgedragen tot het ontstaan van de behoefte tot
automatisering van de registratie van topografie en
leidingen. Hiermee is dan meteen de thans in ge
bruik geraakte term gevallen.
Automatisering van de bijhouding
Vooral in dichtbebouwd stedelijk gebied heeft het
gebruik van een grootschalige basiskaart voor aller
lei doeleinden, in het bijzonder als ondergrond voor
het intekenen van leidingen, een grote vlucht ge
nomen. Zo worden thans naast de verzamelkaart
waarop alle leidingen zijn ingetekend en welke kaart
vooral gebruikt wordt ten behoeve van het beheer
van de ruimte op en onder de openbare straat, voor
alle soorten leidingen afzonderlijke beheerskaarten
gebruikt. De verzamelkaart wordt aangelegd en bij
gehouden door de beheerder van de weg, meestal
een taak van de dienst gemeentewerken, terwijl de
beheerskaart door de nutsbedrijven wordt vervaar
digd c.q. bijgehouden. Dit betekent dus dat van
éénzelfde gebied de volgende leidingtekeningen
kunnen bestaan: de verzamelkaart en afzonderlijke
beheerskaarten voor:
hoogspanningskabels, laagspanningskabels, gelijk
stroomkabels, telefoonkabels, gasleidingen, water
leiding, riolering (deze drie ook soms nog weer ge
splitst in soorten leidingen) en openbare verlichting.
Daarbij bestaan er hier en daar ook leidingkaarten
voor gecompliceerde systemen van elektronische
verkeersregeling, stads- of blokverwarming, centrale
antenne-systemen, buizenpost en mogelijk nog een
aantal andere communicatie- en transportsystemen.
Al deze leidingkaarten bevatten naast de - gedetail
leerde - gegevens over de betreffende leidingen
dezelfde topografische basisgegevens. Willen deze
kaarten up-to-date, en dus bruikbaar blijven, dan
moeten al deze kaarten worden bijgewerkt en dat
vraagt dus voor wat de topografie betreft, voor alle
genoemde kaarten, steeds dezelfde wijzigingen. Dit
wordt, gezien de hoeveelheid te verrichten teken
werk een kostbare, zo niet onmogelijke zaak en het
ligt voor de hand naar wegen tot automatisering
te zoeken.
De gemeente Rotterdam was uit deze overweging
en uit de behoefte het bestaande systeem van leiding-
ngt 73
149
