Boekbespreking
Giinter Hake: Kartographie I, Kartenaufiiahme, Netzent-
würfe, Gestaltungsmerkmale, topographische Karten, Fünfte
neubearbeitete Auflagc.
Sammlung Göschen, Band 9030. Walter de Gruyter Co.
Berlin 1975, ISBN 3110057697
18x12 cm, 288 blz., 132 atbeeldingen en 8 kaartbijlagen.
DM 9,80.
Algemene aktuele boeken over kartografie zijn in het duitse
taalgebied niet dik gezaaid. Afgezien van het vroegklassieke
werk van Max Eckert, "Die Kartenwissenschaft", van 1921-
25, zijn er in heel Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland eigen
lijk maar drie moderne inleidingen in de kartografie aan te
wijzen die enigszins te vergelijken zijn met werk van engels-
talige kartografen als Keates, Raisz, Robinson e.a. En van die
drie duitse werken is er dan een nog een vrijwel letterlijke
oostduitse vertaling uit het russisch"Einführung in die Karto
graphie", van K. A. Salistschew (Haack, Gotha 19671,
315 blz.). Het tweede is „Kartographie in Stichworten", van
Herbert Wilhelmy, Kiel 1972'2, 380 blz. Erg aardig, met gulle
hand geïllustreerd zonder aan de bronnen auteursrechten te
vergoeden, met zeer veel, vnl. duitse, literatuur. Het tweede
oorspronkelijk-duitse werk is het voortreffelijke tweedelige
van Prof. Dr. Günter Hake, hoogleraar in de topografie en
kartografie aan de Technische Universiteit Hannover. (En
bovendien een heel aardige man: ik vertel dit er even bij, niet
omdat men in zijn schrijverij zoveel merkt van zijn gevoel
voor humor, maar omdat hij zich, hoewel aanvankelijk ver
dacht, als geodeet, mede door zijn heldere taal voor een
groter publiek, zeer geliefd heeft gemaakt bij de leden van de
duitse kartografische vereniging die, evenals bijv. in Neder
land en Engeland, tekenaars, reprotechnici en 'hogeren' te
samenbundelt.)
Het eerste deel van Hake's „Kartographie" dat hier besproken
wordt, is wel een zelfstandig geheel, maar hoort toch echt bij
„Kartographie II", Berlin 1970, van dezelfde uitgever
(202 blz., 84 afbeeldingen, 11 kaartbijlagen, ISBN .8) dat
handelt over tematische kaarten, atlassen, kaartverwante
afbeeldingen, kartografische reprotechniek en kaartanalyse,
benevens de geschiedenis van de kartografie.
Als ik hierboven schreef dat algemene inleidingen tot de
kartografie in het duitse taalgebied niet dik gezaaid zijn, dan
mag hier ook wel gezegd worden dat het hier besproken
boekje wel een eerbiedwaardige traditie heeft. In de destijds
bepaald revolutionaire Sammlung Göschen (een van de eerste
uitgaven van goeie en goedkope pocketboekjes) verschenen al
in 1912 de deeltjes „Kartenkunde I" en „Kartenkunde II"
van M. Groll, in 1936 nog eens door de genoemde Eckert
samengevat in een deeltje „Kartenkunde". Driemaal werd
het werkje nog uitgegeven onder redaktie van Viktor Heissler
met als titel „Kartographie" (1962, 1966, 1968), waarbij
echter de te eng geodetisch-landmeetkundige inhoud aan
deze naam weinig recht deed. (Zoals in Nederland het beken
de boek van Vening Meinesz de misleidende titel „Kartografie"
gebruikt.) Pas bij de vierde druk (1970), onder redaktie van
Hake werd het een echt volwassen kartografieboek, nu in de
vijfde druk nog eens bladzij voor bladzij en vaak zin voor zin
verbeterd, bijgewerkt, en uitgebreid met een dikke vijftig bladzij.
In zijn overigens bescheiden voorwoordje zegt de schrijver dat
de beide boekjes in de eerste plaats bedoeld zijn als „ein-
führende und begleitende Fachliteratur für Hochschulstuden-
ten der Fachrichtungen Vermessungswesen, Kartographie
und Geographie, aber auch der iibrigen geowissenschaft-
lichen Bereiche und der raumbezogenen Planung..." En dat
is de zuivere waarheid. Want te loven vallen in Kartographie
behalve de heldere taal, tenminste zes belangrijke dingen:
1. Een klare en dus niet opdringerige systematiek waardoor
het veelvormige terrein van de kaartenmakerij overzichte
lijk en doorzichtig wordt.
2. Een zelden teleurstellende volledigheid, bij een meester
schap in het weglaten.
3. Indeling van de tekst in grote en kleingezette alinea's ten
behoeve van lezers die beknopte, resp. vollediger informa
tie wensen.
4. Verwerking in de tekst, met verklaring, van vrijwel alle
betreffende termen uit de „Multilingual dictionary of
technical terms in cartography Mehrsprachiges Wörter-
buch Kartographischer Fachbegriffe", uitgave van de
Internationale Kartografische Vereniging, Wiesbaden
1973, twaalfhonderd begrippen, zeshonderd bladzij.
5. Internationale georiënteerdheid van de auteur. Het boek
is wel kennelijk in de allereerste plaats voor het duitse
taalgebied geschreven, en noemt slechts bij uitzondering
andere literatuur, maar de schrijver kent deze klaarblijke
lijk wel goed.
6. Het deeltje bevat een kleine honderd literatuurverwij
zingen, voorzover ik kan nagaan goed gekozen, en een
deugdelijk register met een zevenhonderd trefwoorden
van namen en zaken.
Voor wie het boekje niet gemakkelijk kan inzien, volgt hier
een korte weergave van de inhoud:
1 Einführung, w.o. begrippen, kartografische ekspressievor-
men als kommunikatiemiddel, de kaart: begrippen en eigen
schappen, schaal, indeling in typen, organisaties, literatuur,
kaartbibliografieën. Blz. 1-33.
2 Geodatische Grondlagen und topographische Vermessungen,
w.o. meeteenheden en koördinaatsystemen, vorm en grootte
van de aarde, referentievlakken, situatiemeting, hoogtemeting,
topografische metingen en opneming: terrestrisch en foto-
grammetrisch. Blz. 35-97.
3 Kartennetzentwiirfe, w.o. uiteraard echte azimutale cylin
der- en kegelprojekties, onechte projekties: genoemd pro-
jekties met niet-rechthoekige netlijnen, versneden en geode
tische projekties. Blz. 99-162.
4 Merkmale und Mitte! Kartographischer Gestaltung, w.o.
Kenmerken der geografische objekten, kenmerken der
kartografische ekspressie en „grafische wetmatigheden",
kartografische uitdrukkingsmiddelen: punt, lijn, vlak, signa
turen, rasters, kaartschrift enz, generalisering, auteursrecht.
Blz. 164-197.
5 Topografische Karten, w.o. indeling in typen, kaartinhoud
en grafische elementen, kaartnet en randgegevens, officiële
topografische kaarten: Duitsland, andere europese landen en
kort Sovjetunie en Verenigde Staten, andere topografische
kaarten in West-Duitsland, topografische kaartseries van de
gehele aardeInternationale wereldkaart en Wereldluchtvaart-
kaart 11 m, Wereldkaart 1:2,5 m (een oosteuropese produk-
tie), Duitse wereldkaart 1:5 m, enz., en topografische kaarten
van andere hemellichamen. Blz. 198-269.
6 Literaturverzeichnis. Blz. 271-279.
7 Namen- und Sachregister. Blz. 281-288.
Valt er dan helemaal niets op het boekje aan te merken?
Natuurlijk wel. Maar wanneer men de grondideeën van de
schrijver aanvaardt, toch eigenlijk niet veel. Een van de gevol
gen van die grondideeën, en ook van de voorgeschiedenis van
auteur en boekje, is een naar verhouding grote hoeveelheid
landmeetkunde en wiskundige projektieleer die, hoe belangrijk
en interessant ook, wel eens ver verwijderd is van wat anderen
als de kern van de kartografie zien.
144
ngt 75
