de zwaartekracht, dan kunnen uit de relatieve bewe
gingen van dit bolletje ten opzichte van de satelliet
de storende invloeden worden berekend en geëli
mineerd. Aldus verkrijgt men de juiste inlichting
over het zwaartekrachtsveld, zonder de storende in
vloeden.
De vijf proeven hebben ons iets geleerd. De vijf
formules geven in hun meest eenvoudige vorm de
begrippen en samenhangen in de zg. dynamische
geodesie, die uit zwaartekracht de vorm van de
aarde bepaalt.
De kinematische geodesie, waar men werkt met de
afgeleiden van de zwaartekracht, of, wat hetzelfde
is, met de tweede afgeleiden van de potentiaal, is in
opkomst. Z.g. gradiometers, om deze grootheden te
meten, zijn nog in een experimentenstadium maar
zullen straks nog op verfijnde wijze inlichtingen
geven over de vorm van de aarde [26].
Radio-astronomen zijn in staat uit de door hen met
hun telescopen geregistreerde radiostraling op aarde
onderlinge afstanden te bepalen over duizenden
kilometers lengte en richtingen vast te leggen tot op
honderdste boogsecunden nauwkeurig [27],
Vele perspectieven openen zich voor een jongere
generatie.
De aarde heeft de vorm van een ei, beweerde de
familie Cassini. De vallende appel bracht, naar
verluidt, Newton op het idee van de gravitatiewet en
de aarde werd afgeplat. ,,De aarde is een aardappel"
riep Mrs. Irene Fisher uit op een congres, toen ze de
vele golvingen van het aardoppervlak zag, berekend
uit zwaartekrachtswaarnemingen.
,,De aarde is des Heren" vind ik in het meest gelezen
boek ter wereld, „en haar volheid".
Literatuur
1. Gamov, George, De zwaartekracht, die liet heelal be
heerst, Elsevier, 1963.
2. James, Glenn and James, Robert C., Mathematics
Dictionary, D. van Nostrand Company, Princeton, New
Yersey, 1960.
3. Haantjes, J., Inleiding tot de differentiaalmeetkunde.
P. Noordhoflf N.V., Groningen, 1954.
4. Lorentz, H. A., Beginselen der Natuurkunde, 6e druk,
eerste deel, E. J. Brilt, Leiden, 1914.
5. Schols, Ch. M., Landmeten en Waterpassen, 9e druk.
De Koninklijke Militaire Academie, Breda, 1919.
6. Charivarius, Is dat goed Nederlands? 3e druk. N.V. Uit
geversbedrijf „de Spieghel", Amsterdam, 1941.
7. Klein, Felix, Arithmetic, Algebra, Analysis, 3rd edition
1925, Dover Publications, New York.
8. Klein, Felix, Geometry. 3rd edition 1925, Dover Publi
cations, New York.
9. Grassmann, H., Die Wissenschaft der extensiven Grosse
oder die Ausdehnungslehre, etc.; Erster Teil, 1844,
O. Wigand, Leipzig.
10. Bottema, O., Steen en Schelp, pg. 31 e.v., 1971; Keuze
uit redevoeringen en opstellen van Dr. O. Bottema.
11. Hilbert Gedenkband, herausgegeben von K. Reidemeis-
ter, Springer Verlag, Berlin etc. 1971.
12. Todhunter, I., A history of the mathematical theories of
attraction and the figure of the earth, 1873. Dover
Publications, New York.
13. Thomson, W. and Tait, P. G., Principles of mechanics
and dynamics in two parts (formerly titled Treatise
on natural philosophy), last revised 1912 ed.; Dover
Publications, New York.
14. Courant, R. and Hilbert, D., Methods of Mathematical
Physics; Volume I, 1953, Volume 11, 1962; Interscience
Publishers, Inc. New York.
15. Poincaré, H., Science and hypothesis, 1905, Dover
Publications, New York.
16. Zie (14) Volume 1, pag. 62 e.v.
17. Bruins, G. J. and Bisselink, L. G. J., Computation of
precision of distances in two- and three-dimensional
figures. Assembly International Association of Geodesy,
18-25 August 1975, Grenoble.
18. Zie (14) Volume I, pag. 105 e.v.
19. Weitzenböck, R., Invariantentheorie; P. Noordhoff,
Groningen, 1923.
20. Zie (12) pag. 100 e.v.
21. Clairaut, A. C., Théorie de la figure de la terre, tirée des
principes de l'hydrostatique. Paris 1743.
22. Bruins, G. J.; Het nieuwe geodetische referentiesysteem
1967. Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde,
84e jaargang, no. 4, augustus 1968.
23. Moritz, H. e.a., Geodetic reference system 1967. Publica
tion spéciale du Bulletin Géodésique; Association
Internationale de Géodésie.
24. Sakuma, A., A permanent station for the absolute
determination of gravity approaching one micro-gal
accuracy, pg. 674 e.v. Proceedings of symposium on
earth's gravitational field and secular variations in
position, 26-30 november 1973, Sydney Australia.
25. Gaposchkin, E. M. e.a., Determination of the geopoten-
tial, pag. 901 e.v. Proceedings of the international
symposium on the use of artificial satellites for geodesy
and geodynamics, 14-21 May, 1973, Athens (Editor:
George Veis).
26. Mismr, Ch. W., Thorne, K. S., Wheeler, J. A., Gravita
tion, pag. 400 e.v. W. H. Freeman and Co., San Fran
cisco, 1973.
27. Lloyd, I. D., On the scale and orientation of Geodetic
Reference Systems by Very Long Baseline lnterfero-
metry, pag. 406. Proceedings; zie (24).
ngt 76
