VERSLAG VAN HET INTERNATIONAAL
SYMPOSIUM „IMAGE PROCESSING -
INTERACTIONS WITH PHOTOGRAMMETRY AND
REMOTE SENSING" TE GRAZ, OOSTENRIJK,
3-5 oktober 1977
Het Symposium werd georganiseerd door de „Working Group
on Image Processing of Commission III of the ISP" (Inter
national Society for Photogrammetry), met medewerking van
het „Institut für Landesvermessung und Photogrammetrie
der Technische Universitat Graz", en werd financieel ge
steund door een zestal instellingen en bedrijven in Europa en
de U.S.A.
De bijeenkomsten vonden plaats in de aula van de T.U. te
Graz; de voorbereiding en de algemene leiding van het sym
posium was in handen van dr. Leberl. De voertaal was
Engels.
Aan het symposium werd deelgenomen door ruim honderd
personen, merendeels afkomstig uit verscheidene Europese
landen, voorts uit o.a. Canada en de U.S.A. Uit Nederland
waren 7 personen aanwezig.
Het onderwerp beeldverwerking in relatie tot fotogrammetrie
en remote sensing (teledetectie) werd in de drie symposium-
dagen belicht in een veertigtal voordrachten, waarvan drie
kwart werd gepresenteerd door Europese onderzoekers. Het
werd daarmee duidelijk dat de Remote Sensing activiteiten
in Europa de laatste jaren sterk zijn toegenomen en het mo
gelijk maken de beeldverwerking in Europa aan de orde te
stellen, terwijl tot voor kort alleen in de U.S.A. voldoende
draagvlak aanwezig was voor een dergelijk symposium.
Het kan een geslaagd symposium genoemd worden; het
merendeel van de voordrachten was van hoog gehalte, terwijl
ook de aandacht van de toehoorders onafgebroken op peil
bleef.
Resoluties aan het eind van het Symposium bleven achter
wege. Enkele voordrachten wekten de indruk dat de remote
sensing opname- of verwerkings-technieken te klakkeloos,
waren toegepast, zonder afweging van middelen en doel.
Deze lacunes werden echter ruimschoots goed gemaakt door
de discussiemogelijkheden in de wandelgangen. Hiermee
werd een van de doelstellingen van het symposium bereikt
zoals voorzitter Leberl deze stelde in zijn openingswoord:
wederzijdse gunstige beïnvloeding en opbouwen van samen
werking.
Ook de uitstekend verzorgde ontvangsten van het lands
bestuur van Stiermarken en het stadsbestuur van Graz
werkten hieraan mee.
Het hoofdonderwerp Image Processing was onderverdeeld
in 7 opeenvolgende thema's, elk met een of twee eigen
voorzitters
Image Processinginteractions with Photogrammetry and
Remote Sensing:
1Analog, digital, hybrid processing of remote sensing
images: systems and equipment
(chairman: E. Mondre, Vienna; N. Mulder, Enschede)
2. Techniques for processing of single and multiple images
(chairman: K. Kubik, Den Haag; G. Harris, Sioux Falls)
3. Management considerations on image processing systems
and expected developments
(chairman: J. Bodechtel, Munich)
4. Rich man's versus Poor man's image processing
(chairman: S. A. Hempenius, Enschede)
5. Techniques for geometric processing of images
(chairman: J. Albertz, Darmstadt)
6. Application of image processing
(chairmen: J. Mégier, Ispra; T. Orhaug, Stockholm)
7. Geological applications of image processing
(chairman: M. Fontanel, Rueil)
Op de eerste dag werden de samenvattingen van de voordrach
ten gebundeld aan de deelnemers uitgereikt; de teksten van
een twintigtal papers waren bovendien verkrijgbaar vooruit
lopend op de uitgave van de proceedings, die naar verwach
ting begin 1978 wordt verzonden.
In verband met de hinderlijke acoustiek van de overigens
fraaie aula bleken deze papers een steun voor het volgen van
de voordrachten.
Na de opening door de algemeen symposium-voorzitter en
de rector van de Technische Universitat Graz werd het key
note address uitgesproken door R. Bernstein, IBM (U.S.A)
getiteld: Digital Image Processing - Past, Present, Future,
waarin hij een overzicht gaf van remote sensing opname- en
verwerkingstechnieken en daarbij lijnen trok naar de toe
komst. Elders in dit verslag zal hierop nog worden ingegaan.
Het keynote address werd gevolg door 40 voordrachten,
waaruit een zekere mate van stabilisatie in de verwerkings
methoden viel te constateren naast het zoeken naar vormen
van uitbreiding en verdieping. Het valt buiten het bestek van
dit verslag de inhoud van de voordrachten stuk voor stuk
weer te geven. Daarom zal volstaan worden met een reeks
notities, met nadruk op tendensen in de beeldverwerking.
1. Het woord „image" werd in brede zin opgevat, en kon
zowel het analoge beeld in directe zin betekenen (b.v.
luchtfoto, MSS-beeld, warmtebeeld) als de analoge of
digitale informatie (data) die het beeld desgewenst kan
voortbrengen (b.v. data op computer compatible tape).
Opvallend was het dat tijdens het symposium geen woord
gevallen is over radar anders dan in het keynote address.
De reden zal wel zijn dat radarbeelden voor civiele doel
einden nog niet digitaal worden opgenomen en mede
hierdoor altijd visueel worden verwerkt.
De voordrachten waren geconcentreerd op Landsat-
opnamen, vliegtuig-MSS, warmtebeelden en luchtfoto's.
2. Uit de brede opvatting van het woord, „image" en het
gebruik van de term „image processing" in de voor
drachten valt een soort omschrijving af te leiden over de
inhoud van beeldverwerking.
Beeldverwerking (m.b.t. fotogrammetrie en remote
sensing) omvat de technieken van het zodanig bewerken
en verwerken van analoge en digitale lucht- en ruimte
opnamen van het aardoppervlak, dat het verkregen pro-
dukt toegankelijk wordt voor of beter beantwoordt aan
het doel of de wensen van de gebruiker (interpretatie, in
ventarisatie, kaartering).
Tot de beeldverwerking behoren ook methoden van
patroonherkenning (half- of vol-automatische classifi
catie, line feature detection, change detection, correla
tion).
Hulpmiddelen zijn o.a. optische en elektronische be
werkingen, computers, interactieve systemen, digitizers,
beeldlezers en beeld(film-)schrijvers.
Een mijns inziens uitstekend overzicht over de wissel
werking tussen beeldverwerking enerzijds en fotogram
metrie en remote sensing anderzijds bood E. Dorrer
(München); deze voordracht zal bij punt 13 worden be
sproken.
3. Sommige sprekers bepleitten een stap-voor-stap automa
tisering van de beeldverwerking; vooral niet in één keer
een groot systeem aanschaffen of ontwerpen. N. J. Mul
der (ITC, Enschede) legde nadruk op het leerproces dat
de gebruiker tezamen met de verwerkingstechnicus moet
doormaken. Zijn beeldverwerkingsopzet bevat tussen
tijdse beoordelingen, afwegingen en acties van de mens.
In dit verband is het m.i. goed op te merken dat er een
behoorlijke dosis nuchterheid gewenst is bij het volgen
en het eventueel gebruiken van de als groots gepresen
teerde technologie van computerfirma's, die soms de
indruk kunnen geven dat alle problemen al zijn opgelost
(zoals in de voordrachten van de firma OVAAC 8 Inter
national Inc. Canada). Bovendien is de speciale „hard-
ngt 78
35
