planten. Aan het aardoppervlak daarentegen is de
beïnvloeding zeer sterk, getuige de grote helling van
het golffront boven land. Boven het wateroppervlak
wordt het golffront echter gedwongen praktisch
verticaal te staan. Uit fig. 4 volgt dan dat de fase
van het golffront boven water de waarde aan moet
nemen die het boven land al een tijdje terug bezat.
Hieruit volgt dan ook dat het faseverloop in fig. 3b
voorbij de scheiding land/water eerst afneemt en
pas op grote afstand van de scheiding weer geleide
lijk toe gaat nemen.
3 Voorspelling van fasecorrecties door middel van
een propagatiemodel
De in het voorgaande genoemde afwijkingen in het
hyperboolpatroon zijn voor plaatsbepalingssyste
men waarin vrij grote landpaden voorkomen meest
al vrij gecompliceerd en daarom zal men in de prak
tijk dan ook vrijwel altijd door middel van een zeer
groot aantal ijkmetingen de grootte van deze af
wijkingen in het werkgebied bepalen. Nu geldt in het
algemeen voor fysische verschijnselen dat hoe meer
men van het verschijnsel weet des te minder ijk
metingen men nodig heeft om het verschijnsel nauw
keurig te kunnen beschrijven. Om die reden is het
dan ook aantrekkelijk om met behulp van een pro
pagatiemodel de verstoringen van het hyperbool
patroon ten gevolge van de bodeminvloeden te be
rekenen. Daarom hebben we uitgaande van de ver
gelijkingen van Maxwell, die het gedrag van radio
golven beschrijven, een integraalvergelijking voorde
veldsterkte afgeleid. In deze integraalvergelijkingen
zit de invloed van de elektrische eigenschappen van
de bodem en de overgangsverschijnselen die op de
randen van de verschillende gebieden optreden, ver
werkt. Door deze integraalvergelijkingen op te
stellen langs de trajecten van Master naar ontvanger
en van Slave naar ontvanger en de elektrische para
meters van de bodem langs de betreffende trajecten
in te voeren, kunnen we langs numerieke weg uit
deze integraalvergelijkingen de secundaire fase
correctie cpc berekenen en daarmee de lanecorrectie
in het betreffende meetpunt bepalen. Als voorbeeld
is met behulp van bovengenoemd numeriek pro
gramma het fasegedrag berekend zoals dat door een
ontvanger R aan boord van een schip zou worden
waargenomen, als het op een constante afstand van
de zender T achtei een eiland langs zou varen. In
het bovenste plaatje van fig. 5 is de veldsterkte als
functie van de hoek a weergegeven, terwijl in het
onderste plaatje de secundaire fasecorrectie is uit
gezet. De gestippelde lijnen geven het gedrag weer
bij aanwezigheid van het eiland terwijl ter verge
lijking in beide plaatjes ook het verloop is uitgezet
indien het eiland niet aanwezig zou zijn (getrokken
lijnen). Uit de figuur blijkt duidelijk dat de invloed
van het eiland zich verder uitstrekt dan de hoek a0 van
5° die we op grond van geometrisch-optische over
wegingen zouden verwachten. Dit wordt veroor
zaakt door het feit dat de radiogolven niet alleen
beïnvloed worden dooi de bodem op de verbin
dingslijn zender-ontvanger, maar dat deze beïn
vloeding zich uitstrekt over een gebied ter weers
zijde van de verbindingslijn dat ellipsvormig is en
de zender en ontvanger als brandpunten heeft (de
zogenaamde Fresnelzones).
4 Wavetiltmeter
Om met het bovengenoemde programma in de prak
tijk te kunnen werken, zullen we de elektrische
golffronten boven land
veldsterkte
voortplanting
voortplantings
snelheid v'
fase vertraging
de vrije ruimte
nergie
ansport
Energie
ranspo
Verloop van de fase van radiogolf
sprong in fase
invloed eiland
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30_
12.
10.1
invloed eiland
.1 - 100 m
eiland 'r/«o— "r 0.002 mho/m
zee /in 81, 2 mho/m
Fig. 4. Verloop van het golffront bij land/waterovergangen
0 2 4^6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32
Fig. 5. Veldsterkte en fase van een radiogolf bij propagatie
over een eiland
50
ngt 78
