tot het coördinatensysteem, het systeem van code
ren, de manier van opname of van opslag. Op de
terrestrische metingen zal in het algemeen een ver
effening worden toegepast en een transformatie van
poolcoördinaten naar rechthoekige coördinaten.
Fotogrammetrische metingen worden per model aan
elkaar verbonden door middel van een blokvereffe-
ning. Beide typen vereffening hebben overeenkom
stige statistische methoden, maar de programma
tuur wordt over het algemeen afzonderlijk opgezet
en toegepast.
Om de interpretatie van remote-sensing-beelden te
vergemakkelijken wordt vaak een hoofdassentrans
formatie toegepast. Door die transformatie kan, af
hankelijk van de beschikbare banden en de gewen
ste interpretatie, elk gegeven of elk type gegevens
worden benadrukt, terwijl de betekenis van de
andere gegevens wordt onderdrukt.
De programmatuur voor kartografische digitizers
bevat veelal mogelijkheden in verband met het aan
brengen van correcties in het bestand. Hieraan zal
nog een apart hoofdstuk worden gewijd.
Als alle gegevens rijp zijn om in het bestand te
worden opgenomen, moeten de onderlinge relaties
en de relaties met de reeds in het bestand aanwezige
elementen worden gelegd en gestructureerd. Af
hankelijk van de bestandsopbouw moet ook een
lijn/raster- of een raster/lijn-conversie worden uit
gevoerd. Indien verschillende invoersystemen wor
den gebruikt - bijvoorbeeld terrestrische en foto
grammetrische metingen en metingen op kartogra
fische digitizers - zal men geneigd zijn om de struc-
tureringsprogrammatuur op dezelfde wijze toe te
passen door elke vorm van invoer te standaardiseren
naar een tevoren gedefinieerd formaat:9 de stan-
daardinvoer, zie figuur 20. Dit is een voorbeeld van
modulair programmeren: het totaal splitsen in
onderdelen en een programma samenstellen door
modules aan elkaar te rijgen tot één (hoofd-)pro-
gramma.
VII Het tekenen van digitaal opgeslagen gegevens
De eerste stap nadat de gegevens zijn gedigitaliseerd
is het controleren of de gegevens juist zijn verzameld.
Voor een mens is het zeer moeilijk om digitale ge
gevens te „lezen". Daarom wordt gebruik gemaakt
van tekenautomaten om ze zichtbaar en dus leesbaar
te maken. Alvorens in te gaan op de mogelijkheden
om gegevens te controleren en te corrigeren is het
noodzakelijk om de grafische presentatie van digitale
gegevens te bespreken.
Er worden veel termen gebruikt voor systemen, die
ontwikkeld zijn om digitale gegevens grafisch weer
te geven. Daardoor is er veel verwarring ontstaan
over de juiste betekenis van begrippen als „Com
puter Aided Design" (CAD), „Computer Aided
Manufacturing" (CAM), „Interactive Graphics"
(IG) en „Computer Graphics" (CG). De termen
duiden er al op dat tekenautomaten niet alleen voor
kartografische doeleinden worden vervaardigd, maar
ook in de industrie (bijvoorbeeld scheepsbouw,
werktuigbouw, elektronica, enz.) en in de wiskunde
en medische wetenschap worden gebruikt.
CAD is een zeer algemene term voor elk gebruik
van een computer om een nieuw systeem te ontwik
kelen, in zijn geheel of gedeeltelijk. Dat kan grafisch
weergeven inhouden, maar dat is niet noodzakelijk.
CAM omvat alle gebruik van computers bij fa
brieksmatige produktie. Daarbij wordt echter niet
gedacht aan de administratieve produktie maar aan
digitale besturing van machines voor massa-
produktie.
CG is de toepassing van computers bij grafische
weergave. Meestal houdt dit echter ook de opslag
en voorbereiding van die weergave in. Belangrijk
hierbij is dat CG passief is: de grafische weergave
wordt voorbereid en verwerkt in de volgorde, waar
in de gegevens worden aangeboden.
Bij IG kan de operateur die volgorde van verwerking
beïnvloeden en tijdens de verwerking de loop van
het proces veranderen. Meestal zal hij dat doen op
basis van de hem gepresenteerde gegevens.
VII. 1 Tekenen met de computer
Grafische uitvoer van digitale gegevens - of het nu
een controletekening, een voorlopige tekening, of
9 Het formaat is de volgorde van de onderdelen in elk
element in een data set, waarbij bijvoorbeeld elke coördi
naat een vaste plaats heeft in dat onderdeel van het ele
ment, met een vast aantal cijfers voor en na de komma.
ngt 78
147
