Enkele bijzondere ontwerpen
voor de constructie van projectiesystemen
in analoge fotogrammetrische instrumenten
9e jaargang no. 3, maart 1979
M. Tienstra
summary
1 Inleiding
Een van de voornaamste constructieve problemen
die bij het ontwerpen van fotogrammetrische ana
loge instrumenten moeten worden opgelost, is de
wijze waarop de langs- en dwarshelling van de uit
werkingscamera's ingesteld kunnen worden. Het
kantelen van de camera, waardoor de fotografische
plaat ruimtelijk in dezelfde positie geplaatst wordt
als tijdens de opname het geval was, is altijd de
meest gebruikelijke constructie. Echter komt men
in de geschiedenis van de fotogrammetrie herhaal
delijk pogingen tegen om een oplossing te vinden
waarbij de fotografische plaat niet geheld behoeft
te worden. De mogelijkheid om toch te kunnen cor
rigeren voor de invloed van langs- en dwarshelling
wordt dan gezocht in het „knakken" van de projec
terende stralenbundel, zoals, zeer schematisch, in de
figuren 1 en 2 is aangegeven.
Zo rond 1970 raakte ik geïnteresseerd in het ge
schetste probleem. Na enige tijd kwam ik tot de voor
mij ietwat teleurstellende ontdekking, dat ik aan
het her-uitvinden was, en dat alles wat er over dit
onderwerp te zeggen is eigenlijk al bekend was, zij
het dan ook dat vele gegevens moeilijk toegankelijk
waren. Mijn teleurstelling sloeg dan ook al spoedig
om in bewondering voor datgene wat een aantal uit
vinders gepresteerd hadden. Hoewel de meeste van
die uitvinders onafhankelijk van elkaar gewerkt heb
ben, is er toch ook een kleine samenwerkende kern
geweest: bij de Meetkundige Dienst van de Rijks
waterstaat werkte H. Meyer, later gesteund door
F. Goudswaard. Ontwerpen van zowel Meyer als
Goudswaard zijn omstreeks 1956 in patenten vast
gelegd, terwijl dat van Yzerman grote bekendheid
heeft verworven als Kern PG2 (1960). Ik heb lang
geaarzeld of ik over dit zeer specialistische onder
werp wel zou publiceren, maar ben tot de conclusie
I
The problem of constructing a projection system for an analogue photogrammetric in
strument in which the photographic plates are not tilted has often been studied. Some
twenty to thirty years ago several of these investigations resulted in patents. However,
only two instruments incorporating such systems appeared on the market. Little became
known about other inventions, which is rather a pity since some very clever thinking went
into them.
The aim of this paper is to recall from obscurity inventions of F. Goudswaard, H. Wild,
J. Baboz and H. Meyer. Together with the Zeiss-Jena Topokart (F. Manek) and the Kern
PG2 (H. Yzerman) they form a group of designs with many similarities, although of course
the inventors themselves worked independently of each other.
The inventions discussed represent most likely a closed chapter in photogrammetric in
strument design, which is another reason to pay tribute to this magnificent work of the past.
L_'
I
C I
I
A
Fig. IReconstructie van de Fig. 2. [Gezochte reconstruc-
projecterende stralenbundel tie van de stralenbundel met
met gehelde plaat. horizontale plaat.
ngt 79
