mogelijk (storage tube met beperkte refresh-moge-
lijkheid). Hierbij wordt het beeld in storage mode
opgebouwd, terwijl een klein - te kiezen - gedeelte
in refresh mode gevormd wordt. Het storage mode
gedeelte kan onbeperkt complex zijn, de complexi
teit van het refresh-mode-gedeelte hangt af van de
grootte van het beeldgeheugen en de snelheid waar
mee dit doorlopen wordt (in verband met de
„refreshing" van minimaal 15 keer per seconde).
4.1 Waarnemen van 3-dimensionele objecten
De verschijnselen met behulp waarvan een mens via
het gezichtszintuig een 3-dimensionele indruk krijgt
van 3-dimensionele objecten zijn onder andere:
1. convergentie van de oogassen
2. dubbel zien van objecten buiten het fixatiepunt
3. accommodatie van de ooglens
4. afdekking van objecten door ervoor liggende
objecten
5. kleiner zien van een object naarmate het verder
weg is
6. discongruentie van de netvliesbeelden
7. luchtperspectiefveraf gelegen objecten zijn min
der scherp te zien en minder fel gekleurd ten ge
volge van damp in de atmosfeer.
Met deze verschijnselen kan bij 2-dimensionele pre
sentatie van 3-dimensionele objecten gebruik ge
maakt worden van twee soorten diepteïndrukken
[5]:
- indirecte diepteïndrukken: hierbij wordt deindrux
van diepte verkregen op grond van aannamen
door de waarnemer (ervaring),
- directe diepteïndrukken: hierbij wordt geen be
roep gedaan op aannamen door de waarnemer.
Voorbeelden van indirecte diepteïndrukken zijn:
- perspectief: zie verschijnsel 4 en 5.
- intensiteit: zie verschijnsel 7.
- dynamisch perspectief: vanuit een rijdend voer
tuig gezien lijkt het alsof dichtbij gelegen objecten
sneller langstrekken dan verderaf gelegen objec
ten (verschil in hoeksnelheid).
- bewegingsparallax: door rotatie van een object
kan een waarnemer de indruk van diepte krijgen;
welke indruk dat is hangt onder meer af van de
rotatierichting.
Diepteïndrukken verkregen op indirecte wijze geven
vaak aanleiding tot verkeerde interpretaties. Een
klassiek voorbeeld hiervan is de indruk van afstan
den naar sterren, indien men aanneemt dat alle ster
ren een gelijke helderheid hebben.
Directe diepteïndrukken worden verkregen door:
- stereoscopisch zien: zie verschijnsel 6; dit kan op
verschillende manieren op een grafische display
geïmplementeerd worden.
- verwijderen van zgn. hidden lines en hidden sur
faces.
- schaduwering van vlakken.
De perspectivische weergave van 3-dimensionele ob
jecten op een grafische display kan via twee soorten
figuren plaatsvinden:
- figuren bestaande uit lijnen (draadfiguren).
- figuren bestaande uit egale vlakken die in grijstint
variëren (solid objects).
De eerste soort figuren leent zich het best voor pre
sentatie door middel van een random-scan display,
de laatste via een raster-scan display.
Deze figuren kunnen verder nog onderscheiden wor
den naar het al dan niet verwijderd zijn van hidden
lines, resp. hidden surfaces. Dit onderscheid wordt
gedemonstreerd voor hidden lines bij draadfiguren
aan de hand van figuur 4.
Figuur 4A geeft alle ribben weer van een kubus;
de meest waarschijnlijke stand van de kubus is aan
gegeven in figuur 4B. De situatie zoals in figuur 4C
is echter eveneens mogelijk. Beschouwen we de
kubus als niet gesloten dan zijn uitgaande van figuur
4B de situaties van figuur4D, Een F ook mogelijk.
Het zal duidelijk zijn dat bij draadfiguren in de
meeste gevallen het verwijderen van hidden lines
noodzakelijk is teneinde een juiste waarneming van
objecten te maken. Een voorbeeld waarbij het ver
wijderen van hidden lines geen eenduidige interpre
tatie mogelijk maakt is gegeven in figuur 5. Deze
figuur kan zowel een afgeknotte piramide als een
gang voorstellen. Eenduidige interpretatie is hier
wel mogelijk via stereoscopisch zien of schaduwe
ring van vlakken.
ngt 79
Fig. 4 Effect van „hidden lines"
Fig. 5 Gang of piramide?
94
