9
den bodem aangegeven wijze van cultiveering onmogelijk
te maken. De al te onbeperkte kracht van het eigen
domsrecht staat het openen van nieuwe verkeerswegen
en eene rationeele uitbreiding van steden en dorpen in
den weg.. In het gunstigste geval kan men daartoe
slechts geraken door ongehoord groote kapitalen te
werpen in den schoot van de toevallige bezitters der
benoodigde gronden.
Deze treurige toestanden brachten sommige utopisten
tot de gevolgtrekking, dat het beter zou zijn, tot het
communaal bezit terug te keeren, en den natuurlijken
gang van zaken te herstellendoor de dijken en andere
waterwerken op te heffen en in letterlijken zin Gods
water weder over Gods akker te laten loopen.
Onder het doordringen van gezondere begrippen over
de economie van den landbouwgepaard aan de steeds
aangroeiende behoeftenheeft men in Duitschland op
minder revolutionaire wijze, onder bescherming van
speciale wetten, met het beste gevolg de handen aan
het werk geslagen. De uitroeiing van bosschen wordt
tegengegaande aanplanting aangemoedigd. Aan hoogere
streken tracht men de noodige vochtigheid terug te
geven door doelmatige leiding van het stroomend water,
de deltas door bevloeiing met rivierwater kunstmatig te
bemesten en eindelijk door loozingswerken of snelle
bemaling moerassige gronden droog te leggen of meester
te blijven over het peil van het schrale polderwater.
Omvangrijke landverbeteringen, door het maken van
een nieuwe traject van wegenvaarten, beken enz.
ook ter vereenvouding en bespoediging van den toevoer
van meststoffen of den afvoer van producten, turf of
