167
houden aan de rechten en verplichtingenhun opgelegd bij
het koopcontract Voor de particuliere landen bewesten
den Tji-Manokgeldt het algemeen reglement uitgevaar
digd in 1836.
Van de circa 2300 vierkante mijlen, Java's oppervlakte, zijn
dus vorstenland gebleven: 169 vierkante mijlen, terwijl 212
M. in handen zijn van particuliere landheeren. Blijven alzoo
circa 1919 M. of bijna 84 °/0 van Java's grondwaarvan
de Staat de wettige landheer is.
Die grond is het kapitaal, waarmede de staathuishouding
hoofdzakelijk wordt gedreven en toch is dat kapitaal maar
voor een betrekkelijk klein gedeelte uitgezet of uitgegeven
en daardoor productief.
In ons vaderland is een vijfde gedeelte van den bodem
onbebouwd en grootendeels voor bebouwing ongeschikt. Doch
hoe is die verhouding op Java
Volgens den regeerings-almanak zijn op geheel Java in
cultuur: 4731712 bouw, en wetende dat de vierkante
mijl gelijk staat aan 24,16 vierkante paal van 320 bouw,
zoo heeft men voor het bebouwde oppervlak ruim 600 vier
kante mijlen of 26 procenthet zielental gerekend op twintig
millioenzoo bekomt men gemiddeld 0,24 bouw per hoofd
of nog geen bouw per gezin van 4 a 5 personeneene ver
houding die ongunstig afsteekt bij andere landen.
Gaandewegmen kan zeggen met den dagworden voor
ontginning door wien en op welken voet ook nieuwe
gronden uitgegeven en daardoor productief. Die ontginning,
bijaldien het werk van de inlanderskomt ten bate van den
dessa-grond. Bijaldien het gevolg van afstand van grond aan
niet-inlanderskomt de ontginning ten bate van huur- of
erfpachtgrond.
In tegenstelling van dessa-grond, huur- en erfpachtgrond
wordt in engeren zin onder gouvernementsgrond verstaan
al den grondwaarvan de Staat de volle onbeperkte eigendom
