172
vervaardiging dikwijls met groote bezwaren gepaard gaat en men
daartoe de toestemming of medewerking van kerkbesturen of an
dere overheden of bezitters moet verwerven. Die toestemming
wordt dikwijls niet of althans slechts met tegenzin en onder be
zwarende voorwaarden gegeven. Ook zijn de metingen gewoon
lijk moeilijker en vooral die ter bepaling der elementen voor het
centreeren meer samengesteld dan bij signalen. Er zijn echter stre
ken, waar men er volstrekt niet buiten kan, zooals in het sterk
bebouwde laagland in het noordwestelijk gedeelte van Duitschland
(en in Nederland.) In de Hannoversche ketting en in het Weser-
net moesten daarom buitengewoon vele torens tot punten van den
eersten rang gekozen worden, zooals vroeger aldaar ook door Gauss
was gedaan.
Voor de voorloopige verkenning op zulke bouwwerken zal he
in den regel voldoende zijn eene vluchtige inriching te maken om
het kleine instrument en zoo noodig ook een heliotroop te
kunnen opstellen.
De onderhandelingen met de betrokken overheden of personen
moeten dadelijk geopend worden, opdat er zich later tegen het
gebruiken van den toren geene zwarigheden voordoen. Verder
moet onderzocht worden, of de toren voldoende ruimte en vast
heid aanbiedt; de afmetingen, de dikte der muren, de opgangen,
luiken enz. moeten gemeten worden.
Hoe meer de ontwerpen in den loop der verkenning uitgewerkt
worden en de verschillende combinatiën een vasten vorm aannemen,
des te meer komt het er op aan, enkele richtingen te constatee-
ren, d. i. uittemaken, of van een bepaald punt zekere andere
punten zichtbaar zijn. De bereiking van dit doel wordt door be
rekening zeer bevorderd. Zoodra tweemaal op een punt is ge
viseerd, worden zijne coördinaten en daaruit de verdere gewenschte
richtingen berekend. Ook het problema van Snellius ter bepa
ling van een punt zal in vele gevallen met voordeel aangewend
kunnen worden.
Maar niet enkel in horizontale ook in verticale richting wordt
