126
Abraham O r t e 1 i u s werd geboren te Antwerpen op 2 April 1527.
Op 20 jarigen leeftijd liet hij zich inschrijven, als lid van 't Gilde v. St. Lucas,
en gaf als beroep op „coopman en caartenteekenaar;" op zijn 30e jaar begon
hij pas voor goed de letteren te bestudeeren en legde zich vooral toe op
het regel en orde breugen in den chaos van de verspreide gegevens der
aardrijkskunde en deze aan te vullen en in overeenstemming te brengen
met de verhalen der reizigers.
Er bestonden wel reeds kaarten van verschillende landen, zooals we in
't leven van Mercator reeds aanstipten, maar het wiskundig fundament lag
daaraan niet ten grondslag en ze waren dus vol grove fouten.
Bovendien waren zij op allerlei verschillende schalen vervaardigd, zoodat
aan aansluiting weinig te denken was.
Toch ondernam O r t e 1 i u s het groote werk, om met behulp van ge
gevens uit de landen zelve afkomstig, uit verhalen van reizigers, en uit
statistische gegevens een atlas samen te stellen, die hij het wereldtheater noemde.
O r t e 1 i u s had reeds de helft van zijn atlas gereed, toen hij kennis
maakte met Mercator. De samenspraak schonk beiden de overtuiging dat
zij, geheel onafhankelijk van elkander, 't zelfde doel nastreefden.
M e r c a t o r's atlas naderde echter zijn voltooiing. Beide mannen ver
keerden in zeer verschillende finantieele omstandigheden. Mercator was
rijk, Ortelius daarentegen zonder fortuin. Gaf Mercator zijn atlas
't eerste uit, dan was Ortelius verloren, Mercator gaf echter een
prachtig bewijs van zijn edel karakter, door het Wereldtheater" van zijn
vriend Ortelius vóór te laten gaan en met zijne uitgave te wachten.
Ortelius had het meeste succes van zijn werk. Spoedig moest het
herdrukt worden en van 1571 tot 1587 volgden nog drie edities. Philips
II, Koning van Spanje, benoemde hem tot zijn aardrijkskundige.
De geleerde bezocht dan Belgie, Zuidduitschland, Engeland en Ierland,
de twee laatste landen in gezelschap van den geschiedschrijver van Meteren.
Hij doorreisde driemaal Italië, om de overeenkomst van de beschrijving der
ouden met de toenmaligen ligging der steden, dorpen en rivieren na te sporen.
Hij deed daarna verschillende belangrijke werken het licht zien o. a. een
historische atlas, ook kopieerde hij de beroemde reiskaart van Peutinger,
reeds in een vroeger opstel in dit tijdschrift besproken. Ortelius stierf
te Antwerpen, den 28 Juni 1598 en werd begraven in de abdij der
Remontratensers te St. Michel. Zijn devies was een globe met het omschrift:
contemno et ome, ik veracht en versier (hem). Zijn grafsteen ligt in de
Kathedraal van Antwerpen, tusschen twee pilaren in den rechterzijbeuk, bij
die van zoovele groote mannen die eens de roem van Vlaandrenland waren
en die door hunne verdiensten voor de wetenschap voor altijd aanspraak
hebben op de vereering van 't nageslacht.
VAN BEURDEN.
