288
Niet beter is het gesteld met de azimut bepalingen. Slechts
enkele malen zijn hierbij twee methoden gebruikt, maar dan ook
vertoonden zich belangrijke verschillen voor. Het azimut Kiel
Hohenhorst vond men in 1887 op twee manieren: 166°47 37",63 en
36',88. Dit is een goede overeenstemming; meermalen wijken twee
uitkomsten eenige secunden van elkander af. Het azimut Rauen-
bergGlienick was door Baeyer in 1859 178°12'35",8 w.f. 0",32
gevonden, en in 1886 vindt men 39 "7. Het azimut LommeiCamp
vond Houzeau 20°45'17 ",6 en terzelfder tijd Adan 27",0.
Natuurlijk mag men nu ook geen onbepaald vertrouwen schenken
aan die breedte- of azimutbepalingen, waarbij twee methoden onge
veer dezelfde uitkomst gaven of waarbij slechts één methode gebruikt is.
De sterrekundigen leggen zich met een verbazende lankmoedigheid
bij deze verschillen neer. Twintig jaren geleden trokken zij reeds
de aandacht, maar zeer weinig verneemt men van pogingen om
hunnen oorzaak uit te vinden. Men is op de oude wijze voortge
gaan, en heeft een paar honderd nieuwe breedtebepalingen uitgevoerd,
die niet beter sluiten dan de vroegere. In April 1862, op de eerste
bijeenkomst der Europeesche Graadmeting te Berlijn, schatten de
astronomen de „durchschnittliche Fehler einer PohlhöheBestimmung
auf V3 sec." Men kan niet in ernst beweeren, dat tegenwoordig
eene grootere zekerheid bereikt is. Na eenig gegoochel met de
methode der kleinste quadraten x) ziet de w. fder einduitkomst
er overigens klein genoeg uit. B. v. Voor het azimut te Lommei,
bovengenoemd 21'',5 0",6. De breedte van Fichtelberg (Saksen)
werd gevonden: A 50°25'47",75 0,19 en later 47",91 0,17;
Hoe Kaiser zijn w. f. berekend heeft, zegt hij niet. Leveren twee
serieen, volgens dezelfde of verschillende methode, de uitkomsten a en
b q, dan nemen vele astronomen als eindresultaat (a -(- b)
V pJ -t- q2anderen echter b) _j_ ^21 ~2~V P1 "+- 12-
De eersten moeten dus veronderstellen, dat de beide serieën gelijke en tegen-
1
gestelde constante fouten (a b) bezatende anderen dat deze con-
P'
stante fouten a b) en ia b) zUn- De eerste ver
onderstelling is geheel willekeurig; de tweede zonder twijfel onjuist.
- ^2 1
