290
uitkomst 26s,817 geweest zijn, als de eerste en de laatste dag weg
gelaten waren.
Maar gelukkig bestaat er voor de lengtebepalingen een controle,
die de poolshoogten en azimuts missen. Voor de laatste twee staat
elk station op zich zelf; bij lengtebepalingen kan men gesloten drie-
of veelhoeken vormen, waarin de som van de lengteverschillen der
zijden 0 moet wezen. In 1887 waren 239 lengtebepalingen tus-
schen 125 stations volbracht; er moeten dus omstreeks 115 sluit-
fouten gevormd kunnen worden. Het zou een kleine moeite wezen
om deze op te maken, en geen groot werk om ze voorloopig te
vereffenen. Maar te vergeefs zoekt men dit in de verslagen der
Internationalen Erdmessung. Slechts kleine groepen zijn vereffend.
Elf lengtebepalingen in Oost-Duitschland, bijna allen door dezelfde
waarnemers uitgevoerd, met 5 sluitfouten gaven een m. f. van 0S,03
voor ééne bepaling Deze uitkomst wijst weder op verborgen fou
ten, want de w. fder afzonderlijke bepalingen wisselde tusschen
O3,013 en 0S,007.
Nog drie voorbeelden, hoe weinig beteekenis de w. f. van een
lengtebepaling heeft. In 1887 werd gevonden: MemelKönigs-
berg 2m143, 228 m. 0S,012; Goldap—Memel 4m469,98 7
0,016; Goldap—Königsberg 7ml Is, 147 0,009. Alzoo de
sluitfout 0S,068, en de ware m.f. van één bepaling 0S,039. Voor
den vierhoek Parijs, Lyon, Génève, Neufchatel zijn de w. f. 6, 14,
14 en 15 duizendste secunden, en de sluitfout 0S,43. In 1885
werd daarom ParijsLyon op nieuw bepaald, en 0S,765 grooter
gevonden dan vroeger; nu is de sluitfout dus -f- 03,335. Het leng
teverschil BerlijnParijs is in April en Juni 1877 gelijktijdig door
twee commissies bepaald; de Fransche commissie vond 44m133,99,
de Duitsche 44m13s,86 w. f. 03,005.
De onzekerheid van één lengtebepaling is dus zeker niet kleiner
dan 0S,03 0",45. Door een vereffening, als boven bedoeld, kan
de nauwkeurigheid zeker aanmerkelijk grooter worden.
Wanneer later de vraag behandeld wordt: is de triangulatie van
Krayenhoff voldoende voor een graadmeting, dan mogen wij op onze
breedte de tegenwoordige onzekerheid der breedtebepalingen op onge
veer 0",3, die der lengteverschillen op 03,03 stellen, dat is voor
beide 9 a 10 meters.
