291
Voor wij de astronomische uitkomsten van Kr. met de latere
bepalingen vergelijken, moeten wij nog twee zaken aanstippen.
Ten eerste: is de poolshoogte van een plaats op aarde constant of
is zij aan veranderingen onderhevig? Groote seculaire veranderingen
zijn te Parijs, Greenwich en Kopenhagen niet opgemerkt; op den
Pulkowa bij Petersburg kwam men tot het besluit, dat de poolshoogte
aldaar met 1 per eeuw afnam. Kleine veranderingen heeft men
dikwijls meenen te vinden; volgens enkele sterrekundigen is er zelfs
een dagelijksche schommeling van 0 ,2. In 1883 werd besloten
om over deze zaak onderzoekingen in te stellen, maar in 1888 bleek
er nog zoowat niets voor gedaan te wezen. x)
Ten tweede: Alle nieuwere bepalingen in Nederland zijn op andere
standpunten dan die van Kr. gedaan. Alleen te Utrecht is de af
stand zeer klein. Wij hebben (blz. 262) reeds opgemerkt, dat de
geoïde dikwijls aanmerkelijk van een ellipsoïde afwijkt. In den laat-
sten tijd heeft Helmert hierover belangrijke studiën in het licht
gegeven (die mij bij het schrijven van 15 nog onbekend waren).
Sedert lang weet men dat in bergachtige landen: in de Krim, den
Kaukasus, bij de Alpen, de Harz enz. groote loodaf wijkingen voor
komen, maar ook in vlakke landen, b.v. bij Moskow en in de Vereenigde
Staten zijn deze waargenomen. Het nieuwste voorbeeld is uit de
omgeving van Berlijn. De bepalingen van 1886 en 1887 gaven o. a.:
Bij afstanden gelijk Amsterdam-Leiden zijn afwijkingen van eenige
secunden dus niet onmogelijk.
Men moet hierbij onderscheiden: veranderingen van de ligging der as
in de aarde en veranderingen van den verticaal op één plaats.
Het was den wensch van Kaiser (Annalen II s. 46) om deze questie uit
te maken door ieder jaar in Leiden een volledige bepaling der poolshoogte
te verrichten. Maar die wensch is niet vervuld.
Station.
Breedte.
Lengte.
Afwijkingen
in
Breedte.
Azim.
Lengte.
Glienicke b. H.
52°37'38",94
13°17'22",27
2",75
3",78
- 4",76
Rauenberg
27'12",64
22' 8",115
normaal Station.
Glienick b. Z.
16'12",51
22'41",83
3",68
0",65
0",82
