50
ontcijferen, en op die wijze eene Egyptische wereldkaart voor zich en zijne
medebewoners vervaardigd heeft. Iets dergelijks moet het geval zijn geweest,
want eenerzijds is het een feit, dat de Grieken reeds vroeg wereldkaarten
bezaten, anderzijds dat zij ze zelf niet uitgevonden hebben.
Voor de geschiedenis der graadmetingen in de oudheid is die van de we
reldkaarten van het grootste belang, zonder kaarten toch had men zich geene
duidelijke voorstelling van de aarde kunnen vormen.
Even zeker als wij kunnen aannemen dat in Egypte de eerste wereldkaar
ten zijn vervaardigd, met even groote zekerheid kunnen wij besluiten dat al
daar de eerste graadmetingen werden verricht.
Reeds Aristoteles had een begrip van de grootte der aarde, aan het eind
van het tweede boek nept oupauou voert hij bewijzen aan voor hare bolvor
migheid, en maakt melding van eene soort van stadie welke het honderd
duizendste deel van den afstand van den equator tot de pool zou uitmaken,
en die sedert onheuchelijke tijden de standaardmaat der lengtemetingen in
Azie is geweest.
De maten in gebruik bij de oude Perzen, Egyptenaren en Chaldeërs wer
den gemakkelijk door uiterst eenvoudige betrekkingen daarvan afgeleid en,
uitgaande van de bepaling van den Nijlmeter, vindt men de waarde gelijk
100,1025 Meter.
Fréret, geboren te Parijs 1668, die zich bezighield met de chronologie
der oude volkeren, heeft de oudheid van deze meting aangetoond en wel dat
zij tot den tijd van Sesostris (het eind van de 14e eeuw V. C.) opklimt; uit
het geringe verschil dat die meting met den Franschen hektometer oplevert,
kan men nagaan hoe groot de vorderingen der mathematische wetenschappen
bij dat volk waren.
Herodotus kende den Schönus 60 stadiën toe, deden de wiskunstenaars
ten tijde van Aristoteles evenzoo, dan verkregen zij uit de door de Egypte
naren gevonden waarde voor den omtrek der aarde 6300 (6364) schöni, na
dat getal met 60 vermenigvuldigd te hebben 378.000 (381.840) stadiën, waar
voor Aristoteles het ronde getal 400.000 stadiën opgaf, de graad bevat dan
1050 (1060%) stadiën.
Wij hebben uit het voorgaande gezien hoe door de oude Egyptenaren en
na hen door de Grieken pogingen in het werk werden gesteld om tot de
kennis van den omtrek der aarde te komen.
De oudste bekende graadmeting waaromtrent ons de bizonderheden door K 1 e-
o me des zijn geworden, werd echter verricht door Eratosthenes (276—194
V. C.) de geleerde bibliothecaris van koning Ptolomeus Evergetes te Alexandrië.
Hoewel in alle werken deze groote daad eene rol speelt, en zelfs in leer
boeken en populaire verhandelingen steeds over de meting van Eratosthenes
gehandeld wordt, kan men niettemin gerust beweren dat de bizonderheden
dier meting tot de minst bekende zaken behooren.
