54
Aristarchus verbeterde het instrument door het platte vlak te ver
vangen door een half kogelvormig bekken, en door op de binnenvlakte ver
deelingen aan te brengen zoodat zonder voorafgaande trigonometrische be
rekeningen de hoek direct kon worden afgelezen.
Hoewel er in de oudheid evenmin als thans gebrek aan bestrijders was,
en de handelwijze van Eratosthenes aan eene scherpe kritiek blootstond,
toch kenden zelfs zijne heftigste tegenstanders hem alle eer toe voor dit ge
deelte van het vraagstuk.
Als voornaam tegenstander van den Alexandrijn noemen wij de in astro
nomische zaken bekende architect Vitruvius, de gevaarlijkste maar te
vens de eerlijkste was ongetwijfeld Hipparchus, de met recht gevierde
astronoom wiens hierop betrekkelijke uitlatingen ons door Strabo geworden zijn.
Juist Hipparchus verklaarde niets tegen het astronomisch gedeelte van de
„aardmeting" te hebben, berekeningen toch door hem verricht stemmen ta
melijk wel met de waarnemingen van Eratosthenes overeen, echter kan niet
ontkend worden, dat het zuiver astronomisch gedeelte van de „aardmeting"
aan twee fouten mank gaat, wier opsporing en verwijdering reeds in dien
tijd mogelijk was.
De beide steden Syene, thans Assuan, nog steeds de grensplaats van het
eigenlijke Egypte en Alexandrie, liggen niet op denzelfden meridiaan. De
eerste heeft volgens N o u e 1wiens waarnemingen van het jaar 1836 dag-
teekenen eene noorderbreedte van 24?5m23s en eene lengte (ten opzichte van
Parijs) van 30?30m18sde laatste daarentegen eene breedte van 3lel2m53s
en eene lengte van 27s32m35s.
De beide steden verschillen dus volgens Nouet en den bekenden zeekaarten
vervaardiger Daussy 2?57m43s in lengte, dus bijna drie graden, zoodat
wanneer de zon in Syene culmineert (door den meridiaan gaat) dit in
Alexandrie juist 12 minuten vroeger heeft plaats gehad.
Evenmin ligt Syene juist op den keerkring, want al nemen wij in aanmer
king dat de helling der ecliptica veranderlijk is, en toen grooter was
dan thans, zooals wij in het voorgaande gezien hebben, heeft toch Syene ook
toen buiten de tropische luchtstreek gelegen.
Neemt men deze beide fouten in aanmerking, en voert daarna de bewer
king uit, dan vindt men dat de afstand der beide steden niet, zooals Era
tosthenes vond, het 50ste maar ongeveer het 46sle deel van een grooten cirkel is.
Nadat de afstand van de beide plaatsen in graden bepaald was, was de
vraag dien afstand in de lineaire maat uit te drukken.
Eratosthenes meende gevonden te hebben dat Syene van zijne woonplaats
in rechte lijn 5000 stadiën verwijderd was,* uit de evenredigheid O 5000
1Vso vond hij de gezochte grootte 250.000 stadiën.
Volgens d'Anville was de afstand Alexandrie-Sjyene 4180 stadiën.
