59
gen der kaarten werden nog verergerd doordien hij den afstand van Arlela
tot Taschke?id slechts in dagreizen en niet in farsangen kende, en hij de
dagreis te hoog rekende.
Van Taschkend verder naar het Oosten tot aan de zee rekent hij den af
stand zelfs bij maandreizen.
Achilles Tatius, schrijver uit de 5de eeuw onzer tijdrekening, deelt
mede„De Chaldeërs x) beweren dat iemand, wanneer hij dag en nacht
doorliep, altijd in de richting van het Oosten, de aarde in een jaar zou kun
nen omgaan," derhalve zou onze planeet, daar de farsange gelijk aan een
uur is, 8760 farsangen in omtrek zijn.
Volgens Bailly (f 1793) die een uur gelijkstelde aan 30 stadiën, werd de
omtrek 262800 stadiën of de graad der aarde gelijk aan 62485 toisen.
Bijna alle populaire Arabische schrijvers (Ibn Chordabde, Ibn Chaldun)
kennen aan de aarde eenen omtrek van 9000 farsangen toe, die gelijk zijn
aan 27000 Arabische mijlen, bijgevolg een graad gelijk 75 mijlen.
Volgens Qazwyny werd deze waarde op de volgende wijze gevonden.
„Ptolomeus wenschte de grootte der aarde te bepalen en bezigde te dien
einde den op- en ondergang der zon. Zij voleindigt haren loop in één dag
en ééne nacht. Hij verdeelde dezen tijd in 24 gelijke uren en het uur in 15
minuten, alzoo den geheelen dag in 360 minuten. Door middel eener zons
verduistering bepaalde hij dan, hoevele mijlen de zon in eene minuut aflegde.
Hij nam namelijk in twee plaatsen het zichtbaar worden der verduistering
waar, mat dezen afstand in mijlen en deelde dit getal door dien tijd. Daaruit
bleek dat eene minuut van den zonneloop gelijk was aan 75 mijlen en bij
gevolg de omtrek gelijk aan 27000 mijlen.
Vele Arabische astronomen schatten den omtrek ook op 8000 farsangen,
bijgevolg een graad gelijk aan 6ö2/3 mijl en beweerden dat Ptolomeus en
andere astronomen der oudheid met die waarde instemden.
De methode waardoor deze waarde gevonden werd, geeft Qodama aan
wanneer twee plaatsen gelijke breedte hebben, en in de eene plaats wordt eene
zonsverduistering waargenomen, terwijl dat in de andere 2 uren later het
geval is, dan zijn die plaatsen 1000 mijlen van elkander verwijderd de
graad d. i. het 50ste gedeelte van het zonneuur wordt 662/3 co de omtrek
24.000 mijlen.
Tatius geeft eene populaire voorstelling van deze oorspronkelijke methode
van graadmetinghet is echter duidelijk dat de wetenschappelijke uitvoering
daaraan vooraf moet zijn gegaan, en men kan daarom aannemen, dat in de
5de eeuw onzer tijdrekening de omtrek der aarde op 9000 en 8000 farsangen
berekend werd.
De Chaldeërs rekenden 4000 schreden van een kameel gelijk aan een mijl, 331/
mijl gelijk aan een halven graad der aarde en 24000 mijlen voor den omtrek.
