61
Daar wij echter gezien hebben dat de metingen van dien geleerde niet
veel vertrouwen verdienen, ligt het vermoeden voor de hand, dat hij gehoord
had dat de toenmaals wegens hunne astronomische kennis zoo hooggeroemde
Chaldeërs deze waarde aannamen, en die toen als door hem zelf gevonden,
heeft uitgegeven.
De van Qodama bewaard geblevene meettheorie is een bewijs voor den
Chaldeeuwschen oorsprong van den omtrek der aarde op 8000 farsangen
ook daar Mashallah en meer anderen onder de eerste Arabische astronomen
die uit de Harranische (Chaldeeuwsche) school zijn voortgekomen, zich aan
deze waarde hielden.
Wij vinden echter bij M a s u d y eene meer rationeele meettheorie "Ptolo-
meus gelooft dat de omtrek der aarde met alle bergen en zeeën 24000 mijlen
(8000 farsangen) en de middellijn 7636 mijlen bedraagt, verder is het de
meening, dat men deze waarde op de volgende wijze gevonden heeft. Men
bepaalde de poolshoogte van twee plaatsen b. v. Tadmor (Palmyra) en
Ragga (Nicephorium) en vond dat zij in de laatste 35 Vs in de eerste
34 graden bedroeg en de steden alzoo 1 V3 graad van elkander verwijderd
waren.
Men mat dan den afstand en vond daarvoor 88 8/g mijlen. De cirkelboog
(l£20m) kwam alzoo overeen met den afstand 88 8/g de graad heeft bijge
volg eene lengte van 66 mijl, terwijl de omtrek 24000 mijlen bevatte.
Masudy zegt niet dat men den afstand tusschen Tadmor en Ragga ge
meten heeft, maar dat men door die methode het doel kon bereiken.
Nagut Mugam noemt bij deze meting Harran en een berg bij Amid
als waarnemingsstations.
Volgens eene Arabische bron ligt Ragga op 36fc' breedte, volgens de
geographie van Ptolomeus echter hebben de beide steden de door Masudy
medegedeelde ligging en is Ragga eene der uiterst weinige steden wier
Grieksche naam aan de Arabieren bekend was.
Deze graadmeting wordt alzoo voorgesteld als de arbeid van een Arabisch
astronoom, hij vergeleek den bekenden afstand der twee steden met het uit
de opgaven van Ptolomeus berekend breedteverschil en overtuigde zich dat
Ptolomeus aan den graad 66 3 en niet 75 mijlen moet hebben toegekend.
De hoofdzaak blijft alzoo dat de Chaldeërs ook meenden de waarde voor
den omtrek der aarde 8000 farsangen door meting van het westen naar het
oosten gevonden te hebben, zoodat deze uitkomst voor even oud en van
denzelfden oorsprong als die van 9000 farsangen kan beschouwd worden.
Nagut Mugam zegt: „volgens eene andere lezing beweert Ptolomeus in
Almagestdat de omtrek der aarde ongeveer 180.000 stadiën of daar de
stadie gelijk is aan 400 dira, 24000 mijlen 8000 farsangen is, de mijl
bevat 3000 dira d. i. koningsellen, de dira 3 spannen of 36 vingerbreedten
(1 spanne 12 vinger breedten.)"
