236
Alleen wat de taxaties betreft is men bij die proefneming m. i.
wederom eenen geheel verkeerden weg ingeslagen, en bezig om op
hoogst onpractische wijze half werk te doen. Daar voor dit ge
deelte van het werk nog geene beslissing is genomen, is het echter
te hopen, dat meer voorlichting en ondervinding nog tot beter inzicht
zullen leiden, want het zou diep te betreuren zijn, zoo dit werk van
zoo groot en algemeen belang en van zoo wijde strekking, door
empirische behandeling en misplaatste zuinigheid wederom tot eene
caricatuur werd gemaakt van wat het zijn moet en zijn kon.
Alvorens van deze categorie van gronden af te stappen wil ik u
nog de vraag van de lippen nemen: hoe dan tot nu toe in de bin
nenlanden gemeten is? en haar beantwoorden.
Tot nu toe werd in de binnenlanden van Java gemeten, juist
zooals het in Nederland bij de hermetingen geschiedt; met evenveel
zorg, even juist en even omslachtig alsof alle natuurlijke en cultuur
grenzen, tot in hunne nietigste bochtjes en grilligste krommingen,
eigendomsgrenzen waren; die met de meest mogelijke zorg moeten
bepaald worden en bewaard blijven. En waarom men dan niet dadelijk,
of althans vroeger, den meer rationeelen weg is ingeslagen waarvan
ik zoo even sprak, wil ik U mede duidelijk maken.
De kadastreering in de binnenlanden ging van de kadastraal
statistieke opneming op het kadaster over alleen, of ten minste
hoofdzakelijk, omdat men verwachtte, dat men meer, zelfs algemeen
gebruik zou maken van de gelegenheid, door de agr. wet geopend,
om eigendom te verkrijgen, en men terecht van oordeel was, dat
in dit geval een met de meeste nauwkeurigheid opgemaakt kadaster
onmisbaar zou blijken, terwijl daardoor dan toch tevens een uit
muntend belastingkadaster zou worden verkregen.
Ware die algemeene conversie werkelijk tot stand gekomen en
waren de denkbeelden van hen, die het initiatief namen tot alge
meene kadastreering van Java verwezenlijkt geworden, dan zou de
kadastrale dienst in N.-I. een veel grooteren omvang gekregen
hebben en zouden dus ook voor de landrenteheffing, in een niet te
lang tijdsverloop, de noodige gegevens verkregen zijn.
Het bleek echter hoe langer hoe meer, dat de inlander geen heil
of voordeel zag in de conversie. In plaats van overvloed ontstond
door de Atjeh-zaak eerder finantiëelen nood, en met de ontwerpers
