40
De aflezingen geschieden met micrometrische microscopen waarvan de
trommel in vakjes van 1" is verdeeld, tienden van 1" kunnen nog gemakke
lijk door schatting worden verkregen.
De kijker, lang 0,75 M., centrisch aangebracht, rust met twee stalen tappen
in pannen, verbonden met door spiraalveeren ondersteunde ontlastingsrollen,
zoodat deze een aanzienlijk deel van het vrij belangrijke gewicht overnemen.
Bij dezen theodoliet is evenals bij den theodoliet met 9 cM. rand, een
centreerstift aanwezig, de opstelling van het instrument geschiedt altijd op een
steenen of houten pijler, met behulp van een ruiterniveau, dat met twee
vorken op de kijkertappen rust.
De theodoliet voor metingen van de IIe orde is, wat constructie betreft,
volkomen aan den vorigen gelijk, doch de afmetingen zijn geringer, de dia
meter van den rand bedraagt slechts 21 cM.
Behalve een ruiterniveau heeft deze theodoliet nog een vast niveau, dat
bevestigd is aan de bus, waarmede het bovenstel van de verticale as draait.
Voor het objectief van den kijker kan een losse lens worden geschoven, die
het waarnemen op betrekkelijk korte afstanden mogelijk maakt; voor het
oculair kan een prisma worden geschroefd.
Vooral bij centreeringsmetingen zijn deze laatste inrichtingen van nut.
De theodoliet voor metingen van de IIIe orde verschilt alleen van den
vorigen in de afmetingen. De diameter van den rand is 14 cM., de graad
is in zes deelen verdeeld, terwijl de trommel dadelijk 10" en door schatting
nog aflezingen van 1" geeft
De laatste twee der genoemde theodolieten worden ook op statieven ge
bruikt; al de theodolieten zijn afkomstig uit de fabriek van Jul. Wanschaff
te Berlijn.
De centreertoestel van Nagel dient, 'om bij metingen op het statief, den
theodoliet boven een bepaald punt te kunnen opstellen, en bestaat uit een
kijkertje met kruisdraden, dat met behulp van twee niveaux verticaal kan
worden gesteld.
De kijkerbuis is ter hoogte van het objectief bolvormig afgewerkt, dit
bolvormig stuk past nauwkeurig in een cilindrische bus, die door de opening
in den kop van het statief is gestoken, van boven is deze bus voorzien van
eene plaat, de cent vee?plantwaarop de stelschroeven van het kijkertje rusten.
Deze plaat kan naar alle richtingen worden verschoven, om ten slotte te
worden vastgezet wanneer de kijker, bij inspelende libellen, op het verlangde
punt is gericht. Het centreerapparaat wordt dan weggenomen en vervangen
door een plaatje, waarop twee lijnen zijn getrokken wier snijpunt in de as
van de bus ligt.
1) Bauernfeind. Erator Baud. 1876. bldz. 117 v. v.
