91
komt onder n°. 54 op blz. 347392 een uitvoerig stuk voor:
„over de trigonometersche meting van een land, met toepassing op
de meting door den generaal Krayenhoff gedaan" (herdruk in
„Berichten en Verhandelingen over eenige onderwerpen der zeevaart
door J. F. L. Schroder, Amsterdam 1840, deel II). De theorie
der triangulatie wordt daarin breedvoerig en oppervlakkig besproken.
Onderscheidene opmerkingen van Schroder zijn niet juist, b. v. dat
slechts één der hoeken kleiner dan 30° is (blz. 356), dat de tour
d'horizon te Amsterdam niet sluit (blz. 389), enz.
Maar wij missen in dit opstel die overdreven, onberedeneerde
loftuitingen, waarmede Krayenhoff zoo dikwijls is belast, en
vinden daartegen op blz. 383 twee opmerkingen, die meer waard
zijn dan het geheele verslag van Swinden, nml. 1° de wenschelijk-
heid om alle waarnemingen zoo volledig mogelijk in details te pu-
bliceeren, en 2° dat de prachtige Overeenkomst tusschen gemeten
en berekend azimut en breedte te Amsterdam en te Jever wel
alleen aan het toeval is te wijten.
Schroder eindigt met den wensch, dat zeeofficieren hunne
secundaire metingen zullen aansluiten bij de primaire punten van
Krayenhoff.
4 Gauss (17771859), wellicht de grootste duitsche wiskundige
dezer eeuw, was sedert 1807 hoogleeraar in de wis- en sterrekunde te
Göttingen. Zijn vriend Schumacher te Altona was in 1817 met
eene graadmeting in Denemarken begonnen, en na drie jaar onder
handelens werd Gauss tot eene triangulatie van Hannover ge
machtigd. In 1822, 1823 en 1824 mat hij 26 driehoeken van
Inselsberg tot Hamburg, en verbond daardoor de sterrewachten van
Göttingen en Altona, die op 14 meters na in eene meridiaan bleken
te liggen. In 1824 en 1825 breidde hij het net uit van Hamburg
tot Jever; daarna werd onder zijne leiding eene triangulatie van
geheel Hannover en Oldenburg uitgevoerd. Gauss, die het anderen
zeer kwalijk nam als zij hunne geodetische waarnemingen niet zeer
uitvoerig publiceerden heeft echter over dit alles bijna niets in
het licht gegeven. Men hield het langen tijd voor een buitengewoon
voortreffelijk werk, totdat een tiental jaren geleden de Preussische
Landesaufnahme, die alle manuscripten van Gauss hierover bezit,
een nauwkeurig onderzoek instelde. Het werk bleek toen onbruik-
